خلاصة:
چکیده موسیقی به عنوان یکی از عناصر اصلی شعر از دیرباز مورد توجه شاعران بوده است. این رکن جداییناپذیر، پیوندی تنگاتنگ با شعر دارد؛ به گونهای که عروض و قافیه دو عنصر اصلی ساختمان شعر شمرده میشده است. هدف این مقاله پرداختن به این عناصر و زیباییهای آن درقصاید انوری و جمال است. در این جستار کوشش شده است تا با توجه به تأثیرپذیری شاعر اصفهانی از خراسانی در قصیدهسرایی، به بارزترین جنبههای موسیقی شعر؛ یعنی عروض و قافیه و ردیف در قصاید این دو شاعر پرداخته تا میزان این تأثیرپذیری آشکار گردد. بررسیها در عرصه موسیقی بیرونی نشان میدهد که هفت بحر از بحور قصاید انوری و جمال مثل هم هستند و تنها اختلافشان در کاربرد دو بحر قریب و سریع است که جمال از آنها استفاده نکرده است. رویکرد هر دو شاعر بیشتر استفاده از اوزان جویباری و پرکاربرد عروض فارسی بوده است. این دو شاعر تمایل چندانی به استفاده از اوزان دوری نداشتهاند. در زمینه موسیقی کناری نیز مشخص گردید که قافیههای انوری (با اندک تفاوتی) خوشآهنگ تر از قافیههای جمال است؛ زیرا قافیههایی که در آن مصوت بلند به کار رفته است، در قصاید او کاربرد بیشتری دارد. در مقابل، ردیفهای جمال از حرکت و پویایی بیشتری برخوردار است؛ چرا که ردیفهای فعلی او بیشترین بسامد را دارد.
As one the main elements of poem, music have been in poet’s attention from old time. This inseparable basis, Have close connection with poem; so that Arud and rime have considered as two main elements of poem structure. The purpose of this paper is surveying these elements in Anvari and Jamal’s odes. Efforts of this inquiry with Considering the influence of Khurasani poet on Esfahani poet in Chorus ode is surveying most manifest aspects of poem music; Which means Arud and rime and radif in odes of these two poets to understanding the scale of this influence. The surveys of outer music indicate that seven beher from Anvari and Jamal’s odes behers are same together and their only difference is in usage of beher-e-qareeb and beher-e-saree that Jamal haven’t use them. The intention of two poets were using more Juybaree and common Farsi Arud meters. These two poets hadn’t much tendency to use Duree-meters. Also in the by music case specified that Anvari’s rimes [with slightly differences] Is most euphony than Jamal’s rimes; because in his odes, the rimes with long phonetic is more common. Whereas, Jamal’s radifs are more dynamic; because his very raifs have most frequency
ملخص الجهاز:
با بررسیهای صورت گرفته در قصاید دو شاعر در این زمینه مشخص شد که اوزان مورد استفاده انوری و جمال به ترتیب 42 و 35 وزن است.
جدول زیر به بحور منتخب دو شاعر و میزان کاربرد آنها میپردازد: <رجوع شود به تصویر صفحه> نتایج به دست آمده از مقایسه اوزان قصاید انوری و جمالالدین اصفهانی: 1ـ قصاید انوری و جمال در 7 بحر مثل هم هستند و تنها اختلافشان درکاربرد دو بحر قریب و سریع است.
تطبیق اوزان مورد استفاده دو شاعر با اوزان پرکاربرد ذکر شده در کتاب وحیدیان کامیار، حاکی از این است که 90/63 درصد اوزان قصاید انوری و77/63 درصد اوزان قصاید جمال را اوزان پرکاربرد تشکیل میدهد.
هر دو از ردیفهای فعلی، اسمی، ضمیری، جملهای، وصفی و ترکیبی استفاده کردهاند و تنها اختلافشان در کاربرد ردیف حرفی است که در قصاید انوری 6 بار مورد توجه قرارگرفته و حال آن که این نوع ردیف در اشعار جمال به کارنرفته است.
</رجوع شود به تصویر صفحه> نتیجه از بررسی موسیقی بیرونی و کناری قصاید انوری و جمال به این نتیجه میتوان رسید: 1ـ هر دو شاعر در قصاید خود از بحور رمل، خفیف، مضارع، هزج، مجتث، متقارب و منسرح بهره بردهاند و تنها اختلافشان در کاربرد بحر قریب و سریع است که جمال از آنها استفاده نکرده است.