خلاصة:
از ﻣﻮارد ﻗﻄﻌﯽ ﻣﻨﺎﻓﯽ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﺑﯿﻦ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﯽ، ﺳﺐّ و ﻟﻌﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم٩ اﺳﺖ. ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﻘﻬﯽ ـ ﺗﻔﺴﯿﺮی اﯾﻦ دو ﻣﻌﻨﺎ، ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن، ﮐﻢ ﺷﺪن ﺗﻨﺶ ﻣﯿﺎن ﻓﺮق اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺳﺐّ و ﻟﻌﻦ دو ﻟﻔﻆ ﻣﺘﺮادف ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻋﺪهای را ﺻﺮﯾﺤﺎ ﻟﻌﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ، اﻣﺎ از ﺳﺐّ ﻧﻬﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻗﺎﺋﻠﯿﻦ ﺑﻪ ﺟﻮاز ﺳﺐّ و ﻟﻌﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ: ﻧﻔﺲ اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺮآن، ﻫﻢ ﻟﻌﻦ وارد ﺷﺪه و ﻫﻢ ﺳﺐّ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دو در ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮدﺷﺎن ﺟﺎﺋﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ: اﮔﺮﭼﻪ ﻟﻌﻦ در ﻗﺮآن و ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ (ع) وارد ﺷﺪه، اﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺨﺺ. ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺐّ ﻣﻘﺪﺳﺎت دﯾﮕﺮ ﻣﺬاﻫﺐ، ﻧﻬﯽ ﺻﺮﯾﺢ دارد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻘﺪﺳﺎت ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺐّ ﻧﻔﺮﻣﻮده، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ادب و ﻧﺰاﮐﺖ دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﺷﺎﺋﺒﻪ ﺳﺐّ و ﺷﺘﻢ ﮐﻠﯽ ﯾﺎ ﺧﺼﻮﺻﯽ وﺟﻮد دارد، از ﺳﻨﺦ ﺑﯿﺎن واﻗﻌﯿﺖ و ﯾﺎ ﻧﻔﺮﯾﻦ اﺳﺖ و ﻧﻪ دﺷﻨﺎم، ﺑﺪدﻫﻨﯽ، ﻓﺤﺶ و ﻧﺎﺳﺰا. ﺳﺐّ ﻇﺎﻫﺮی ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ: ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال اﺳﺖ. ﻟﻌﻦ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺳﺐّ ﻇﺎﻫﺮی اﻫﻞ ﺑﯿﺖ (ع) ﻫﻢ اﺳﺘﺜﻨﺎ، ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﯾﮏ اﻧﺤﺮاف ﺑﺰرگ در اﺳﻼم و ﻣﮑﺘﺐ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ: اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺸﻔﯽ و ﺟﺴﺎرت و ... . اﮔﺮ ﺑﺮ وﺟﻮد رواﯾﺎت دال ﺑﺮ ﺳﺐّ و ﻟﻌﻦ اﺻﺮار وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، در ﺟﻮاب ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ رواﯾﺎت ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎ رواﯾﺎت ﻧﺎﻫﯽ از ﺳﺐّ و ﻟﻌﻦ، ﺗﻌﺎرض دارد.
ملخص الجهاز:
"بر این بنیان، اگرچه به موجبه جزئیه، لعن از نگاه قرآن کریم جائز است؛ اما روشن است که نسبت به موارد و مصادیق لعن باید کمال دقت را به عمل آورد؛ لذا تا یقین نداشتیم که اولا: لعن شونده کاملا فاسق و یا مشرک است، ثانیا: تا به صورت خاص و مشخص لعن نشود، دیگران متوجه عملکرد منحرف کننده ایشان نمیشوند، ثالثا؛ شخص لعن کننده نیز مهم است، این چنین نیست که هرکسی بتواند لعن کند، بلکه به صورت کلی میتوان گفت: هر کسی که حرف خدا را نزده و کتمان کرده و به جهت حفظ جایگاه خود مماشات میکند مورد لعنت است.
سنت با تأمل در سیره معصومین: میتوان اظهار داشت که ایشان همواره به طرق مختلف از سب، شتم و انجام عملی که منجر به مظلوم نمایی شود توفیق مخالفان در، پرهیز داشتهاند که در اینجا به ذکر این طرق خواهیم پرداخت: الف) قول امامان: (نهی صریح از سب) امامان شیعه نه تنها خود از چنین اقداماتی اجتناب میورزیدند، بلکه پیروان خود را از ابتلا به چنین رفتاری نهی مینمودند، از اینرو، در تحریم هرزه گویی و بدزبانی نسبت به دیگران، روایات بسیاری مبنی بر اینکه سب و ناسزاگویی به مخالفان دین را روا نمیدانستند در دست است؛ چنانچه رسول خدا9 صراحتا از سب نهی نموده و فرمودند: سب و ناروا گفتن به مؤمن، فسق و هرزگی و تباهی است (مجلسی اول، 1406ق، ج5، ص280 و 296)."