خلاصة:
میرسیدعلی همدانی (د. 786ق) از عرفای نامدار کبرویه است که در ترویج و تثبیت آموزههای اسلامی و عرفانی در مناطق شمالی و مرکزی ایران، هند (کشمیر) و خراسان بزرگ (بخشهایی از افغانستان و تاجیکستان) سهیم بوده است. معدود آثار چاپ شده از او در ممالک فارسیزبان مورد توجه بوده و زمینه برای احیاء دیگر نوشتههای وی نیز مهیاست. متن فارسی «رسالة واردات» در همین راستا و در قالب تصحیحی تطبیقی- انتقادی عرضه میشود، به این وجه که بر مبنای سه نسخة خطی موجود و مطابقت موارد اختلافی با دیگر آثار همدانی، متنی نسبتا منقح تهیه شده و ایرادات نسخ موازی تبیین گردیده است. اشتراک و تشابه ترکیبها و مضامین میان این رساله و سایر مطالب منقول از وی نشان میدهد که نزدیک به یقین میتوان «رسالة واردات» را از آنِ میر سید علی همدانی دانست. محتوای این رساله را مقدمه و مؤخرهای ستایشآمیز، و متنی سرشار از نصایحی مشفقانه در بر میگیرد که در قالب نثری مسجع و آهنگین عرضه شده است. خصوصیات برجستة تصوف کبروی، از جمله: پایبندی به شریعت، پرهیز از قشریگری، تمایل به فتوت، التزام به امر به معروف، میل به سیاحت، گرایش به تشیع، التفات به برخی از آراء ابن عربی و توجه به ادبیات فارسی، نیز در این اثر به وضوح قابل مشاهده است.
ملخص الجهاز:
متن فارسی «رسالۀ واردات » در همین راستا و در قالب تصحیحی تطبیقی- انتقادی عرضه میشود، به این وجه که بر مبنای سه نسخۀ خطی موجود و مطابقت موارد اختلافی با دیگر آثار همدانی، متنی نسبتا منقح تهیه شده و ایرادات نسخ موازی تبیین گردیده است .
لذا شایسته بود که با التفات به نسخ مختلف و متفاوت موجود و البته ، بهره گیری از دیگر آثار موجود، تصحیحی تطبیقی از این رساله صورت گیرد تا هم اغلاط و ناخوانایی های کمتر داشته باشد و هم صحت انتساب آن به میرسیدعلی همدانی محرز گردد.
مواردی چون : افتادگی جزئی و کلی در یک واژه یا عبارت ، اشتباه املایی، اختلاف در ضبط عربی در قالب فارسی مغلوط (مثل حیات به جای حیاه )، ثبت صورت تلفظ عامیانۀ کلمه به جای شکل رسمی آن ، حذف افعال به قرینۀ لفظی و سرهم نویسی کلمات با یکدیگر، در سراسر رساله کمابیش مشهود است و از همین رو، هرگز نمیتوان برای مطالعۀ آن بر یک نسخۀ واحد متکی بود.
٣. در نسخۀ دانشگاه تهران و کتابخانۀ مجلس عنوان رساله بنام رسالۀ واردات میرسیدعلی همدانی در حاشیۀ نسخه ثبت شده است ، چنانچه عنوان نسخۀ موجود در کتابخانه ملک به واردات امیریه مشهور است .
ضبط نسخه های ملک و مجلس به صورت «محنت » بر ضبط نسخۀ دانشگاه تهران ، به صورت محبت ، ترجیح دارد، زیرا میرسیدعلی در رسالۀ «مشارب الازواق » (ص ٤٠٨) تعبیر محنت هجران را به کار برده است .
٥. نسخه های ملک و مجلس کلمۀ «مرکب » را ضبط کرده اند که در قالب تشبیه «مرکب هوا» صحیح است و از نظر وزن با کلمۀ منهج نیز در جملۀ بعد تناسب دارد.