خلاصة:
روایتشناسی رویکردی نو در مطالعۀ ادبیات داستانی است و درپی یافتن دستور زبان داستان، کشف زبان روایت، نظام حاکم بر انواع روایی، و ساختار آنهاست. نظریۀ روایت در دهۀ اخیر در مطالعۀ انواع مختلف ادبی با اقبال قابلتأملی مواجه بوده است. جستار حاضر، با مطالعۀ موردی در الگوی ارائهشده در قالب 31 خویشکاری و هفت کنشگر ارائهشده در کتاب ریختشناسی قصههای پریان اثر ولادیمیر پراپ، پژوهشهای انجامشده را، اعم از پایاننامه و مقاله، با رویکرد تحلیلی بررسی کرده است و آسیبهایی را که از رهگذر کاربست این نظریه متوجۀ تحقیقها و پژوهشهای انجامشده بوده است، از نظرگاه تطابق یا عدم تطابق نظریه با متن، عدم درک درست از روایت، و ... مطالعه کرده است. حاصل پژوهش نشان میدهد اگرچه نظریۀ پراپ در حوزۀ متون روایی با زیرساخت عامیانه (فولکلوریک) یکی از مهمترین تلاشهایی است که تاکنون برای فهم کارکردها در ادبیات داستانی انجام گرفتهاست، لازم است متناسب با متن و با توجه به مقتضیات جامعۀ موردمطالعه جرحوتعدیلهایی در الگوی ارائهشده صورت گیرد. حاصل سخن اینکه بومیسازی این نظریه و نظریههای مشابه در حوزۀ روایتشناسی از ضروریات پژوهش در متون داستانیـ روایی است و بدون توجه به این امر بسیاری از تحقیقات و پژوهشهای انجامشده ازنظرِ صحت یا سقمِ نتایج بهدستآمده با تردید و ابهامهای متعددی همراه خواهد بود.
Narratology is a new approach to study fiction، and it tries to find out the structure of the story، discover the narrative language، the system governing narrative types and their structures. In the recent decade، the Narration Theory has received a considerable attention in studying different kinds of literary genres. The present research is a case study with the suggested model in the form of 31 functions and 7 characters presented in the book named "Morphology of Fairy Tales" by Vladimir Propp; the conducted researches such as theses and articles with an analytic approach have been studied and those damages which have caused by using this theory to the conducted researches have been investigated considering the compatibility or incompatibility of the theory with the text، misunderstanding of narration، and so on. The result of the research indicates that although Propp's theory in the field of narrative texts holding Folkloric infrastructure has been one of the main attempts to understand the usage of functions in fiction، it is necessary to make some changes in the suggested model regarding the text and the requirements of studied society. It can be concluded that customizing this theory and other similar theories in Narratology is a necessity for doing researches on narrative fiction texts، and without taking these considerations into accounts، most of the conducted researches are ambiguous regarding the validity of their results.
ملخص الجهاز:
جستار حاضر، با مطالعۀ موردی در الگوی ارائهشده در قالب 31 خویشکاری و هفت کنشگر ارائهشده در کتاب ریختشناسی قصههای پریان اثر ولادیمیر پراپ، پژوهشهای انجامشده را، اعم از پایاننامه و مقاله، با رویکرد تحلیلی بررسی کرده است و آسیبهایی را که از رهگذر کاربست این نظریه متوجۀ تحقیقها و پژوهشهای انجامشده بوده است، از نظرگاه تطابق یا عدم تطابق نظریه با متن، عدم درک درست از روایت، و ...
حاصل پژوهش نشان میدهد اگرچه نظریۀ پراپ در حوزۀ متون روایی با زیرساخت عامیانه (فولکلوریک) یکی از مهمترین تلاشهایی است که تاکنون برای فهم کارکردها در ادبیات داستانی انجام گرفتهاست، لازم است متناسب با متن و با توجه به مقتضیات جامعۀ موردمطالعه جرحوتعدیلهایی در الگوی ارائهشده صورت گیرد.
2. بیان مسئله و ضرورت پژوهش در دورۀ معاصر که نقد ادبی در کانون توجه قرار گرفته است و آثار ادبی از دیدگاههای مختلف بررسی میشود، تحلیل و بررسی آثار نویسندگان در حوزۀ ادبیات داستانی براساس نظریههای جدید میتواند در شناخت بیشتر و عمیقتر این آثار مؤثر واقع شود.
ازآنجاکه بسیاری از نظریهها (ازجمله نظریۀ پراپ و گریماس) متناسب با آثار ادبی و مقتضیات فرهنگی نظریهپردازان ارائه شده است، بنابراین اولین گام ضروری در انجامدادن این قبیل از تحقیقات ادبی استنباط و استخراج و سپس بومیسازی نظریههاست تا از بخش یا بخشهایی از نظریه که قابلیت تطابق دارد استفاده شود.
مرور در کارنامۀ پژوهشی این قبیل از تحقیقات نشان میدهد که بسیاری از آثار ادبیات فارسی، اعم از نظم و نثر، از ژانرهای گوناگون ادبی بهصورت موردی (غالبا یک اثر خاص)، با استفاده از این الگو ازمنظر روایتشناسی ساختاری ولادیمیر پراپ مطالعه شده است.