خلاصة:
هرچقدر آثار مکتوب و دست نوشتههای منظوم و منثور که از گذشتگان باقی مانده، احیا، معرفی و شناسایی شود، بیشتر میتوان به پشتوانه و سرمایه معنوی زبان و ادب فارسی بالید و مباهات نمود؛ چراکه هر کدام از این آثار آیینهای است که شیوه اندیشه و پنداشت گذشتگان را جلوهگر میسازد. با وجود احیا و شناسایی مجموعه فراوانی از این مواریث فرهنگی، هنوز راه نرفته بسیار و آثار ناشناخته و گمنام فراوان است . یکی از این آثار که تا کنون تصحیح و چاپ و حتی معرفی نیز نگردیده ، مثنوئی است که به تقلید از مثنوی مولانا سروده شده و از آثار مجهول القدر میر محمد مومن عرشی دهلوی است که در سال 1069 قمری، در حدود سه هزار بیت به نظم کشیده شده است . این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار ضمن معرفی کوتاهی از این اثر ، به برخی از ویژگیهای سبکی آن ، به عنوان اثری که در قرن یازدهم به سبک هندی سروده شده و از لحاظ ترکیبسازیهای فراوان و توجه به لغات و مضامین عامیانه قابل توجه است ، بپردازد .
ملخص الجهاز:
نگاهی به برخی از ویژگیهای سبکی شاهد عرشی اثری تازه یافته به تقلید از مثنوی مولوی (ص ٤٤٢- ٤٢٣) 1 احمدرضا یلمه ها تاریخ دریافت مقاله : ٩١/٦/٢٧ تاریخ پذیرش قطعی : ٩١/٨/١٠ چکیده هرچقدر آثار مکتوب و دست نوشته های منظوم و منثور که از گذشتگان باقی مانـده ، احیـا، معرفی و شناسایی شود، بیشتر میتوان به پشتوانه و سرمایة معنوی زبان و ادب فارسی بالید و مباهات نمود؛ چراکه هر کدام از این آثـار آیینـه ای اسـت کـه شـیوة اندیشـه و پنداشـت گذشتگان را جلوه گر میسازد.
از آن جمله : شـاهد عرشـی اسـت نـام ایـن کتـاب میشـــود از بابهـــایش فـــتح بـــاب معنـــی ایـــن مثنـــوی فهمـــد دلـــی کــز محبــت کــرده باشــد حاصــلی (نسخة خطی ، ابیات : ٣- ٢٩٠٢ ) و یا در این بیت گوید : چــون دل مــن شــکر را در برکشــید شــاهد عرشــی در آغوشـم کشـید (همان :٢٨٤١ ) ویژگیهای سبکی شاهد عرشی اثری است که در دورة حیات یکی از پر بحث ترین سبکهای ادبی ایران ، یعنـی سبک هندی سروده شده است .
نکتة دیگر آنکه در این اثر ، گاه قافیه هایی دیده میشـود که واژه به ضرورت ، به صورت کهن تلفظ میگردد و گاه قاعدة تبدیل ( یعنی تغییـر هجـای کلمات به ضرورت وزن شعر ) که از ویژگیهای سـبک خراسـانی اسـت ، در ایـن اثـر دیـده میشود و با این کار شاعر خواسته است در بسیاری از ابیات ، رنگی خراسانی به کلام خویش ببخشد .