خلاصة:
نگارستان جوینی، به سال 735 ﻫ . ق، یعنی هفتاد و نه سال پس از نگارش گلستان سعدی، و به همان سبک، نوشته شده است. پس میتوان این کتاب را پس از روضه خلد مجد خوافی ـ که آن را در سال 733 ق نگاشته ـ دومین اثر نگارش یافته به تقلید از گلستان دانست. اگرچه کتاب، توان همسری با گفتار فصیح و فاخر سعدی را ندارد، لیکن در حد خود، زیبا، ساده و مفید است.
این مقاله بر آن است که ویژگیهای سبکی کتاب نگارستان جوینی را بررسی کند. لذا در آغاز، به نویسنده آن یعنی «معین الدین جوینی»، متخلّص به «معینی» و کتابش نگارستان پرداخته و اطلاعاتی را به دست داده است.
در ادامه مقاله، ویژگیهای سبکی «نگارستان» جوینی، در سه سطح زبانی، ادبی، و فکری، مورد بررسی قرار گرفته. در سطح زبانی، ویژگیهای صرفی و نحوی کتاب، بررسی شده است. در سطح ادبی، صنایع بدیع لفظی و معنوی و همچنین نمود علم بیان و معانی واکاوی شدهاند. دیدگاههای معین الدین در باره اخلاقگرایی، اندیشههای صوفیانه و ارادات به اهل بیت، بخش ویژگیهای فکری اثر را شکل داده است.
نویسندگان مقاله این کتاب را که هنوز بچاپ نرسیده است، تصحیح کرده اند.
ملخص الجهاز:
تذکره نویسان و تراجم نگاران ، وی را به این نامها و لقبها خوانده اند: مولانا معینی جـوینی (تذکرة الشعراء، دولتشاه سمرقندی : ص ٢٥٧؛ فرهنگ سخنوران ، خیـام پـور، ص ٨٦٤؛ گلـزار جاویـدان ، هـدایت ، ج ٣ : ص ١٣٨١؛ قـاموس الأعلام ، سامی ، ج ٦: ص ٤٣٣٦)؛ معین الدین جوینی (عرفات العاشـقین و عرصـات العـارفین ، اوحـدی دقـاقی ، ج ٦: ص ٣٥٣٤؛ ریحانۀ الأدب ، مدرس تبریزی ، ج ١: ص ٤٤٤؛ الذریعۀ، آقا بزرگ طهرانی ، ج ٢٤: ص ٣٠٧؛ گنجینۀ سخن ، صـفا، ج ٤: ص ٣٢٣؛ لغـت نامـه ، دهخدا، ج ١٣: ص ١٨٧٢١)؛ معین الدین آوه ای جوینی (تاریخ مغول ، اقبال : ص ٥٢٥؛ دایرة المعارف فارسی ، مصـاحب ، ج ٢: ص ٢٨١٢؛ فرهنگ ادبیات فارسی ، شریفی : ص ١٣٣٣؛ تاریخ نظم و نثـر در ایـران و در زبـان فارسـی ، نفیسـی ، ج ١: ص ١٨٣)؛ معـین الدین اسفراینی (کشف الظنون عـن اسـامی الکتـب و الفنـون ، حـاجی خلیفـه ، ج ٢: ص ١٩٧٦)؛ معـین الـدین محمـد (اثرآفرینان ، نوایی ، ج ٥: ص ٢٦٣).
بزرگان معاصری چون ذبیح الله صفا نیز در آثار خود، کتاب را برای معین الدین جـوینی میدانند: اثر معروف او (جوینی ) به نثر فارسی ، کتـاب مشـهور نگارسـتان اسـت کـه بـه تقلیـد از (تاریخ ادبیات در ایران ، صفا، ج ٢/٣: ص ١٢٦٨).