خلاصة:
شاید همه ما چندین بار در زندگی خود، در شرایطی قرار گرفته ایم که دروغ مصلحتی گفته ایم و یا دیگران از دروغ مصلحتی استفاده کردهاند و ما ناظر بر این قضیه بوده ایم. البته گفتن دروغ مصلحتی به همین آسانی نیست و اسلام شرایط سختی را برای این کار وضع کرده است که شاید حساسیت اسلام را نسبت به گناه بزرگی به نام دروغ بیان میدارد. ممکن است بسیاری از متدینین هم ندانند که دروغ به شوخی هم حرام است، مگر در مواردی استثنائی که اسلام دروغ را مجاز شمرده است و به آن دروغ مصلحتی میگوییم. در این مقاله قصد داریم تا به یکی از موارد مجاز دروغ بپردازیم که به آن توریه میگویند. توریه سخنی دو پهلو است که عبارت تاب هر دو معنی را دارد. افرادی که مقید به پرهیز از دروغ هستند گاه به آن متوسل میشوند، هم دروغ نگفته باشند و هم مصلحت امور اهم را رعایت کرده باشند. البته دروغ مصلحتی با توریه تفاوتهای زیادی دارد که به بیان آن ها خواهیم پرداخت. مطلبی که در نزد بسیاری از مردم به یک باور تبدیل شده است، این است که انسان بدون هیچ قید و بندی و به طور مداوم میتواند توریه کند، حال آن که این، باوری اشتباه است و توریه دارای شرایط خاصی است که مکلف باید آن ها را رعایت کند.
ملخص الجهاز:
(ابن منظور، ج15، ص389)؛ البته میدانیم که ممکن است یک اصطلاح در علمی به معنایی باشد و در علم دیگر از آن قصد دیگری داشته باشند موید این مطلب معنای توریه نزد فقها با معنای اصطلاحی آن میباشد که تفاوت زیادی با هم ندارد برای مثال در کتاب مکاسب شیخ انصاری در تعریف توریه آمده است: الفاظی دو پهلو در کلام خود به کار ببری به نحوی که خود از آن معنایی مطابق واقع اراده کرده ای، ولی قصد داری که مخاطب معنایی خلاف واقع را از ظاهر کلام تو بفهمد.
(مکارم شیرازی، ج19، ص93) 2-2- توریه حضرت ابراهیم(ع) در آیات 88 و89سوره صافات حضرت ابراهیم(ع) برای اینکه در میهمانی بیرون شهر شرکت نکند و در وقت خالی بودن شهر بت ها را بشکند به مشرکین چنین میگوید: او نگاهی به ستارگان افکند و گفت من بیمارم (آیات 88 و89 سوره مبارکه صافات) در تفسیر این سخن این احتمال که من در آینده ممکن است بیمار شوم تا دست از سر او بردارند و به سراغ کار خود بروند وجود دارد یا در جایی دیگر قرآن نقل میکند: آنجا که ایشان تمام بتهای مشرکان را شکست، تبر را در دست بت بزرگ قرار داد.
فرعون گفت: اگر او، که خلیفه و ولی عهد من است، چنین باشد، کفران نعمت مرا کرده است و استحقاق عذاب خواهد داشت و اگر شماها دروغ بگویید، مستحق شدیدترین عذاب ها خواهید بود و سپس حزقیل را با آن ها رو به رو کرد.