خلاصة:
پس از رواج چاپ فیلمنامه داستانی، پاره گفتار (گفت وگو) به عامل مهمی برای انتقال درون مایه و پیشبرد داستان تبدیل شد. اولین نظریه منسجم که با توجه به نظم نشانه های متفاوت درام مقابل گونه های ادبی به بررسی عنصر پاره گفتار (گفت وگو) در آن می پردازد، نظریه معنی شناسی کاربردی یا همان رویکرد گردآوری شده سطح اول نقش گرای گفتمانی «کر الام» است. کنش گفتاری، واحدی از معنی شناسی کاربردی است و بخشی از بررسی های پاره گفتار فیلمنامه داستانی را تشکیل می دهد. مقاله حاضر قصد دارد با مطالعه کنش های گفتاری در سه فیلمنامه داستانی «روز واقعه»، «عیارنامه» و «طومار شیخ شرزین»، پاسخی برای سوال اصلی خود مبنی بر چگونگی عملکرد آن در نشانه شناسی گفت-وگونویسی حماسی بیابد. یافته های پژوهش نشان می دهد که نوع یکسانی از بیان پنج کنش زبانی «سرل» به صورت کلیتی تکرارشونده در گفت وگوهای این سه اثر وجود دارد. در هر سه اثر، عامل پیش برنده داستانی، دو کنش اعلامی و تعهدی است. نشانه کنش اعلامی در این سه اثر، تمهید زبانی ویژه برای آفرینش معنا و سبک حماسی در فیلمنامه های داستانی است. سه شخصیت اصلی با کنش اعلامی و زمینه سازی همراهی شنوندگان و مخاطبان با خودشان درصدد تغییر جهان خارج و حماسه آفرینی هستند. شخصیت عبدالله (شبلی) در فیلمنامه «روز واقعه»، اعلامی را درباره امام حسین(ع) بیان می کند. شخصیت سها و عیدی (شاگرد شیخ شرزین) در دو فیلمنامه دیگر همراه با شخصیت پهلوان و شیخ شرزین سوگند یاد می کنند. در این سه فیلمنامه کنش های اظهاری، حکمی و بیانی به تمامی، واکنش به کنش اعلامی هستند.
ملخص الجهاز:
بررســی ســه فیلمنامــة «روز واقعــه » (١٣٦١)، «عیارنامــه » (١٣٦٣) و «طومار شیخ شرزین » (١٣٦٥) در این مقاله مشخص می کنـد کـه بخشـی از ایـن توجـه مرهون استفاده از ویژگی زبان بنیادی به نام کنش اعلامی در گفت وگوهاست .
معنی شناسی کاربردی در فیلمنامه های «روز واقعه »، «عیارنامه » و «طومار شیخ شرزین » کنش اعلامی در فیلمنامه ها موضوع اصلی گفت وگوی فیلمنامة داستانی «روز واقعه »، دسـتیابی شخصـیت عبـدالله (شبلی ) به نقطة یگانه و ثابت اعلام درباره شخصیت امام حسین (ع) است کـه بـه گونـه ای جایگاه خود او را نیز به عنوان مسیحی تازهمسلمان شده برای دیگران مشخص می کنـد، زیرا هنوز اسلام آوردن او را باور ندارند.
dedarative (ع) شخصیت های دیگر در گفت وگوهایشـان کـنش اعلامـی را دربـاره امـام حسـین و شخصیت شبلی به زعم خود بیان می کنند؛ چون اینان از حق ، اعتبار و شرایط اجتمـاعی لازم برای اعلام برخوردار نیستند، زیرا ندای یاری خواستن او را بی پاسخ می گذارند و بـه حضور امام حسین (ع) نمی روند تا با دیدن او و دیـدن سـپاهیان دشـمن و در واقـع پیـدا کردن قدرت اجتماعی برای ابراز کنش اعلامی ، به بیان آن بپردازند.
دو شخصیت پیرمرد در خانه زید (بـا نقـل قـول کـنش تعهـدی کوفیـان) در هنگـام عروسی راحله و شبلی و پیرمردی که از سپاه امام حسین (ع) با لطف خـود امـام بازگشـته است ، کنش تعهدی خود (و نقل قول) را با کنش های دیگر می شکنند و نقـض مـی کننـد.