خلاصة:
مسکن اجتماعی به نوعی خاصی از تامین مسکن اطلاق میشود که اساساً توسط دولت ملّی یا محلی و با هدف خانهدار کردن گروههای کمدرآمد صورت میگیرد. شهر قم یکی از شهرهای بزرگ ایران است که با توجه به جمعیت بالای آن نیاز به توجه در بخش مسکن دارد. یکی از مهمترین عوامل در ایجاد و ساخت پروژههای مسکونی، مکانیابی بهینه آن میباشد. یکی از روشهای تصمیمگیری، از طریق وزندهی به معیارها روش سلسله مراتبی است. با استفاده از این روش، معیارها و زیرمعیارها رتبهبندی شده و گزینههای مناسب برای اتخاب مکان بهینه مشخص میشوند. این پژوهش بهصورت کاربردی و بهروش توصیفی– تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای صورت گرفته است. معیارها و ریزمعیارهای مؤثر در مکانیابی فضاهای مسکونی معرفی و درخت سلسلهمراتبی معیارها ترسیم شده است. این معیارها در قالب پرسشنامهای تنطیم و در بین کارشناسان شهری و مسکن شهرداری قم توزیع شد و برای محاسبۀ میانگین وزنهای داده شده هر معیار و زیرمعیار، از مقایسه زوجی استفاده شده است. پس از انجام محاسبات مربوطه در فرایند تحلیل سلسلهمراتبی، نتایج و خروجی مدل بهگونهای بود که منطقۀ 8 مناسبترین منطقه برای احداث پروژه مسکن اجتماعی تشخیص داده شد. مناطق 2 و 3 نیز پس از منطقۀ 8 در اولویتهای بعدی قرار میگیرند. در همین راستا، مناطق 5 و 6 و 7 نامناسبترین مناطق در مکانیابی و احداث این پروژه میباشند.
ملخص الجهاز:
معیارها و زیرمعیارهای مؤثر در مکانیابی فضاهای مسکونی پس از انجام مطالعات اولیه در پژوهشهای دیگر و مصاحبه با اساتید دانشگاهی رشتههای شهرسازی و برنامهریزی شهری و همچنین کارشناسان شهرداری قم تعیین گردید و بر این اساس 6 معیار زیست محیطی، کالبدی، دسترسی، ارزش زمین، مالکیت و اراضی بایر انتخاب شد؛ به منظور وزندهی این معیارها پرسشنامهای تنطیم و دربین 25 نفر از کارشناسان شهری و مسکن در شهرداری قم توزیع شد و برای محاسبۀ میانگین وزنهای داده شده هر معیار و زیر معیار از مقایسه زوجی استفاده شده.
همانگونه که در شکل (2) مشخص است معیارهای مکانیابی سایت پروژۀ مسکن اجتماعی شامل موارد مالکیت، ارزش سایت، دسترسی، کالبدی و زیستمحیطی است که محاسبات وزن آن بهصورت زیر انجام گرفته است: همچنین طبق نتایج این جدول که اعداد مربوط به مقایسۀ زوجی معیارها بهوسیلۀ کارشناسان شاغل در شهرداری شهر قم ایراد گردیده است، وزن مربوط به معیار کالبدی 0.
جدول 2 – محاسبات وزن معیارهای مربوط به مکانیابی سایت احداث مسکن اجتماعی شهر قم (رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به نتایج حاصلضرب ماتریس مقایسۀ زوجی در ستون وزنهای مربوط به معیارها شاخصها (محاسبۀ بردار AW) شاخص L، شاخص سازگاری و شاخص ضریب سازگاری از رابطههای زیر محاسبه گردید که مقادیر هریک به ترتیب 89/5، 23/0 و 024/0 بوده است؛ با عنایت به اینکه شاخص ضریب سازگاری از مقدار 1/0 کمتر است، حسن عملیات تحلیل سلسله مراتبی تایید میگردد: (رجوع شود به تصویر صفحه) محاسبات مربوط به زیرمعیار کالبدی در معیار کالبدی سه زیر معیار مشخص گردید که شامل موارد شیب و توپوگرافی، امکان احداث بنا و وجود خدمات زیر بنایی بوده است.