خلاصة:
تاریخ صفویه در ترویج سنتهای اعتقادی شیعه به ویژه سوگواری امام حسین علیه السلام تاثیر بسیاری داشته است، با توجه به سیاست مذهبی حکومت، مراسم سوگواری امام حسین علیه السلام بسیار باشکوه و آزادانه برگزار می گردید. هدف اصلی پژوهش، بازشناسی این مراسم ازنگاه ناظران اروپایی و در نتیجه تاثیر آن در انقلاب اسلامی است. لذا مسئله اصلی این است که مراسم سوگواری امام حسین علیه السلام درسفرنامه های اروپایی عصر صفوی چگونه انعکاس یافته و دیدگاه آنها چه بوده است؟ و تاثیرآن در انقلاب ما چه بوده است؟ در پی آن، این فرضیه طرح می گردد که سیاحان اروپایی به اهمیت و عظمت مراسم سوگواری محرم در نزد ایرانیان اشاره داشته و گزارش های آن ها در این زمینه ترکیبی از اخبارصحیح و نادرست است.
با بررسی سفرنامه های اروپاییان عصر صفوی می توان نتیجه گرفت گاه روح الحادی و مادیگراینه انان نیز هست که مراسم سوگواری امام حسین علیه السلام در عصر صفوی با حمایت دولت صفوی رشد و توسعه یافت و در عین حال با رسوم غیر مذهبی و خرافی نیز آمیخته گردید و به مرورشکل مذهبی گرفت. ایجاد همبستگی و استمرار فرهنگ دینی، وفاق اجتماعی، جامعه پذیری و بازیابی هویت دینی از کارکردهای مهم این مراسم می باشد
ملخص الجهاز:
هدف اصلی پژوهش مذکور، بررسی و تحلیل بازتاب مراسم عزاداری امام حسین در هشت سفرنامه اروپایی عصر صفوی یعنی فیگوئروا، دلاواله، اولئاریوس، تاورنیه، کمپفر، جملی کارری، کاتف و شاردن است.
لذا مسئله اصلی پژوهش این است که نگاه هشت سفرنامهنویس مذکور نسبت به مراسم عزاداری حسینی ایرانیان در ماه محرم چگونه بوده و به چه شکلی آن را انعکاس دادهاند؟ و امام خمینی چگونه در انقلاب حسینیاش مطرح فرمودند؟ در پی این سؤال، این فرضیه طرح میگردد که آیین سوگواری حسینی از منظر سیاحان اروپایی پوشیده نمانده وگزارشهای آنها با آمیزهای از روایات صحیح و نادرست همراه بوده است و سیاحان اروپایی به ارزش معنوی، اجتماعی و سیاسی این آیین در نزد ایرانیان اعتراف نمودهاند.
با توجه به پیشینه تحقیق، نویسنده در این پژوهش به صورت موردی و فقط با تکیه به گزارشات هشت سفرنامه خارجی عصر صفوی، به برررسی توصیفی، تحلیلی و جامعه شناختی مراسم سوگواری امام حسین در عصر صفوی پرداخته است.
وی شاهد مراسم سوگواری و تعزیه ماه محرم بود و این چنین مینویسد: «من شرح تشریفات آن روز را مطابق با آنچه خود به رأیالعین در میدان شاه اصفهان (1667م/ 1078م) مشاهده کردهام، مینویسم» (تاورنیه، 412) تاورنیه درباره نحوه عزاداری، گزارشهای معتدل و معقولتری نسبت به فیگوئروا ارائه می-دهد و برخی از آنها چون دادن اطعام به عزاداران و نمایش شهادت امام حسین و طفل شیرخوارهاش علیاصغر، به واقعیت و حقیقت تاریخی نزدیکتر است و به طوری که امروز هم رواج دارد (همو، 414).
وی شاهد مراسم عزاداری امام حسین در اصفهان بود و گزارش مفصلی در این زمینه ارائه میدهد که برخی از آنها شبیه گزارشهای فیگوئروا است.