خلاصة:
سلفیه قائل به انفتاح باب اجتهاد است. از دیدگاه آنان هر فردی که آشنایی اجمالی با
قرآن داشته باید اجتهاد کند. این امر باعث شده, عدهای که تخصص کافی در
دین ندارند به اجتهاد روی بیاورند. این اشخاص که بر کرسی افتاء تکیه بدون
تسلط کامل بر آیات و روایات و با استدلال به یک آیه یا روایت. مسلمانان را تکفیر
میکنند. این تحقیق با بررسی اجتهاد در لغت و اصطلاح به دیدگاه سلفیه در موضوع
اجتهاد پرداخته است. سپس با بیان پیشینه تاریخی اجتهاد. مراتب اجتهاد در نظر
سلفیه و ادله آنان در موضوع اجتهاد را بررسی و نقد کرده است. سلفیه برای کسی که
میخواهد مقام اجتهاد را دارا شود. شرایط بسیار آسانی قرار داده است. ازاینرو
اشخاص زیادی با نداشتن تخصص, خود را مجتهد دانسته و فتاوای تکفیری صادر
میکنند. سلفیه همچنین دیدگاه «انباع» را نیز ارائه داده است. روشی بین
اجتهاد و نقلید است. این روش نیز باعث گسترش فتاوای تکفیری میشود.
ملخص الجهاز:
این سخنان اگر چه تا حدودی درست بهنظر میرسد و اجتهاد نیز مانند دیگر علوم، قابل دسترسی برای متخصصین آن علم است، ولی بههرحال دارای شرایط خاصی است که برخی از علمای سلفی نیز به آن پرداختهاند، ولی برخی از سخنان متناقض سلفیه، باعث شده است، اشخاصی که در حوزه دین تخصص کافی ندارند، تصور کنند، میتوانند اجتهاد کنند.
این شرایط نتیجه عکس داد و در ابتدای قرن حاضر خیلی از مسلمانان گمان کردند که یکی از علل عقبماندگی مسلمین بهجهت بستهشدن باب اجتهاد بوده است، به همین جهت اشخاص زیادی بهسمت اجتهاد روی آوردند و با مراجعه به نص، به تشخیص خود عمل کردند و برای اینکه بهراحتی بتوانند اظهار نظر کنند و کسی به آنان اعتراض نکند، نام « مفکر اسلامی» را به جای نام «مجتهد» بر خود قرار دادند؛ زیرا عالمان اهلسنت فقط به واژه مجتهد حساسیت داشتند، ولی نسبت به واژة مفکر اسلامی حساسیتی از خود نشان نمیدادند.
البته باید گفت دیدگاه این عالم سلفی مورد خدشه است، زیرا برخی از سلفیهای جهادی با اینکه شرایط اجتهاد را ندارند بهعنوان مجتهد و نه مفکر اسلامی اظهار نظر کرده، حکم صادر میکنند.
ازاینرو کسی که با قرآن و سنت آشنا نباشد، چگونه میتواند دیگران را به معرفت برساند؛ پس زمانی که روش اتباع را انتخاب کردی در نزدیکترین موقف اتباع و پیروی از سنت نبوی( قرار داری و اگر چنین نکردی و به تقلید از عالم غیرمتصف به موارد فوق پرداختی آن گاه نخواهی دانست که حق و سنت چیست؟ و تو در چه موقفی قرار داری؟ و حکم و قضاوت الله تعالی و رسولش( در مسائل و امور چه میباشد!؟ بهنظر میرسد، دیدگاه اتباع به مخاطب عوام _که با مبانی فقهی آشنا نیست و بر اساس فهم ناقص خود عمل میکند_ این اختیار را میدهد، با مراجعه به مجتهدین متعدد، به فتوای مجتهدی عمل کند که با تفکر او بیشتر موافق است.