خلاصة:
امروزه در نظام برنامهریزی شهری، کاربریهای اراضی و خدمات عمومی به سمت الگوی تمرکز و تجمع در مناطق خاصی از شهرها گرایش دارند تا بهوسیلة آنها از تداخل و تزاحم کاربریها جلوگیری شود و شهروندان هر منطقه با سهولت به این خدمات دسترسی داشته باشند. در شهر سنندج تمرکز بهنسبت زیاد زیرساختهای اداری، سیاسی، اقتصادی، خدماتی و نواحی پیرامونی آن، سبب تمرکز جمعیت و بروز آثار سوءفضایی از قبیل رشد فیزیکی ناموزون و بیقوارة شهر و تشدید پدیدة اسکان غیررسمی در برخی نقاط شهر شده و توزیع فضایی کاربریهای زمینشهری را در سطح شهر نامتعادل کرده است. در چنین شرایطی، طرحهای توسعة شهری نظام کاربریهای اراضی را ساماندهی کرده و شهر را به سمت تخصصیکردن فعالیتها و تمرکز برخی از عملکردها در مناطق خاصی از شهر سوق دادهاند. همچنین در این شرایط منطقهبندی کاربری و عملکردی شهری از حالت رویکرد سنتی فیزیکی و قطعیتگرایی خارج شده است. هدف از این مقاله بررسی و ارزیابی روند قطبیشدن کاربریهای اراضی شهر در راستای تخصصیشدن و توسعة فضایی اصولی و مناسب فعالیتهای شهری متناسب با ساختهای اجتماعی-فضایی مختلف در نواحی و مناطق مختلف شهری براساس پیشنهادهای طرحهای توسعة شهری است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و به کمک روشهای آماری آنتروپی شانون و مدل کاربردی ضریب مکانی LQ، روند تحولات فضایی نظام کاربریهای اراضی در شهر سنندج بررسی شده و برای ترسیم نقشههای مورد نیاز از نرمافزارهای GISاستفاده شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد برخی از فعالیتها و کاربریهای اراضی شهری، بهسوی قطبیشدن یا تخصصگرایی در مناطق و نواحی خاصی از شهر گرایش دارد و ساختار مورفولوژی اجتماعی شهر به الگوهای چندهستهای و قطاعی شبیه است.
ملخص الجهاز:
برای ارزیابی چگونگی و روند قطبیشدن فعالیت های شهری، سرانۀ کاربری ها در مناطق پنج گانۀ پیشنهادی طرح تفصیلی شهر برای افق ١٣٩٤ در مقایسه با وضع موجود سال پایه (١٣٨٣) مدنظر قرار گرفته و از مدل های آنتروپی شانون ، ضریب مکانی LQ و همچنین نرم افزار Arc GIS استفاده شده است .
از دیگر پژوهش ها در این زمینه باید به مقالۀ زیاری و دیگران (١٣٩٢) با عنوان «ارزیابی ساختار فضایی و تدوین راهبردهای توسعۀ شهری شهر جدید پردیس » و مقالۀ علی اکبری (١٣٩١) با عنوان «طرح های منطقه ای و تمرکزگرای در ساختار فضایی نظام های شهری (مطالعۀ موردی: استان کرمانشاه )» همچنین پایان نامۀ کارشناسی ارشد سلیمان زاده (١٣٨٩) با عنوان «ارزیابی تخصص گرایی فضایی کاربری های تجاری و خدماتی خارج از هدایت رسمی» را نیز می توان نام برد.
محاسبۀتغییرات ضریب آنتروپیکاربریتجاریدرمناطق پنج گانۀشهریسنندج درسال های ١٣٨٦-١٣٩٤ (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع :نگارندگان براساس محاسبات ، ضریب آنتروپی شانون برای کاربری های تجاری از ١/٥١١- به ١/٥٦٩- تغییر یافته که بیانگر افزایش نسبی شانون توسعۀ اسپرال و پراکنده این فعالیت را نشان می دهد.
محاسبۀتغییرات ضریب آنتروپیکاربریدرمانیدرمناطق پنج گانۀشهریسنندج درسال های ١٣٨٦-١٣٩٤ (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع :نگارندگان با توجه به جدول ٥، ضریب آنتروپی شانون کاربری های درمانی از ١/٤٢٠- به ١/١٦٥- کاهش یافته که نشانگر فشردگی و تمرکزگرایی این عملکرد در تعدادی از نقاط شهری سنندج است .