ملخص الجهاز:
"شاید پرسیده شود که جنبههای دیگر چه چیز یا چه چیزهائی است؟ بنظر نگارنده نخست باید دانست که غرض از ارتباط بین دولتها و ملتها چیست؟آیا غرض اینست که فقط با هم دادوستد بازرگانی داشته باشند، از مصادر ثروت و مصنوعات یکدیگر فایده ببرند، کالائی بدهند و کالائی بگیرند، و مانند پیلهوران یا سوداگران قدیمی معاوضات و مبادلات جنس بجنس کنند، یا مثل سرمایهداران امروز واسطهی معامله سیموزر باشد و خلاصه کلام اینکه آیا غرض استفاده متقابل مادی است یا فی الواقع هدف مطلوب و عالیتری هم در بین میباشد؟ من تصور میکنم از آن عصر و دورهای که«شرلی»و«نقد علی بیک»بایران و انگلستان رفتوامد داشتند و حسن روابط در این تشخیص شده بود که ابریشم ایران و کالای مصنوع انگلستان بیشتر در بازار اینجا و آنجا رواج داشته باشد، مدتهاست بیرون آمدهایم و سیر ترقی و تکامل انسانیت ملل متمدن را باستان مرحله ئی وارده کرده است که بحکم ضرورت حدود مناسبات بین آنها-بین ملل-از حریم در بارهای سلاطین و رؤسای کشورها و از حدود و ثغور ادارات تشریفات وزارت خارجهها، تجاوز بقلب و صمیم اجتماعات و گروه انبوه مردم کرده است و کافی نیست که تنها اعضاء دربارها و دولتها متقابلا همدیگر را بشناسند و در مکالمات و مکاتبات بین خودشان یکدیگر را فهم کنند، بلکه عقیده مندم که علاوه برآنچه از نظرات دیپلماسی وحقوق بین دول مرسوم و معمول است باید ملتها همدیگر را بشناسند و افراد جماعات با هم انس و الفت پیدا کنند و علاوه بر علائق و مناسبات مادی علائق و مناسبات معنوی هم مبانی استوار پیدا کند."