خلاصة:
منطقه جنوب شرقی ایران صحنه رقابتهای روس و انگلیس در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود. قصد روسیه تحت فشار گذاشتن بریتانیا با هدف نزدیک شدن به هند و قصد انگلیس به وجود آوردن منطقه حائل و سد دفاعی برای محافظت از هند بود. تاسیس کنسولگریهای دولتهای رقیب در مجاورت منطقه مورد نظر از جمله اقدامات رقابتی دو قدرت بود تا اهداف و مطامع دولتهای متبوع خود را تامین نمایند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و اسناد در پی پاسخ به این سوال بود که اهداف و کارکردهای کنسولگریهای انگلستان در کرمان و سیستان چه بوده است؟ یافتههای پژوهش حاکی از آن است که رویکرد انگلیس در جنوب شرق ایران رویکردی نظامی بود. در کرمان 80 درصد و در سیستان 85 درصد کنسولها و نمایندگان کنسولی انگلیس از نظامیان بودند. در دوره فعالیت کنسولگری انگلیس در کرمان، تراز تجاری کرمان با هند و اروپا بر اساس اسناد کنسولی از ارقام بسیار پائین منفی 60/83- درصد در سال 1907-1906م/1325-1324ق، به بیش از 53 درصد در سال 1913-1912م/1332-1331ق رسید. با تاسیس کنسولگری سیستان نیز جهشی 89 درصدی در تجارت این منطقه با هند پدید آمد.
ملخص الجهاز:
این پژوهش با روش تاریخی و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی در پی پاسخ به این سؤال بود که اهداف و کارکردهای کنسولگریهای انگلستان در کرمان و سیستان چه بوده است ؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که رویکرد انگلیس در جنوب شرق ایران رویکردی نظامی بود.
٢٩ نکته مهم این جاست که در سیاست جدید بریتانیا، مناطق جنوب شرقی ایران در حوزة نفوذ انگلیس قــرار گرفت و همان مناطقی را در بر گرفت که کنســولگری های کرمان و بلوچســتان ، سیســتان ، بیرجند، و بندرعباس در آن جا تأسیس شده بود.
پیتــر آوری ، تاریخ معاصر ایران از تأســیس تــا انقراض قاجاریه ، ج ١، چ ٣، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی (تهران : موسســه انتشارات عطائی ، ١٣٧٣)، ص ١٠٧.
لوئی رابینو، دیپلمات ها و کنســول های انگلیس در ایران ، ترجمه غلامحســین میرزا صالح (تهران : نشر تاریخ ایران ، ١٣٦٣)، ص ١٤٩-١٣٥.
٤٤ به دنبال او سایکس مسافرت هائی به ایران کرد و با شناختی که از مناطق کرمان ، بلوچستان ، و سیســتان به دست آورد و با برآوردی کاملا سیاسی به تأسیس کنسولگری کرمان و سیستان مامور شــد.
Diplomatic and Consular Reports Persia, Report for the Year 1906-07 on the Trade of the Kerman Consular District, No 3839, annual series (London: Harrison and Sons , 1907), pp.
ســایکس به عنوان یک نظامی انگلیســی در چارچوب این رقابت مأمور تأسیس کنسول گری های کرمان و سیستان در جنوب شرقی ایران شد، به همین جهت رویکرد انگلستان در این منطقه کاملا نظامی بود.
(
, 
, 
)
