خلاصة:
یکی از اعمال ماه مبارک رجب، صلاه الرغائب است که مطابق روایتی منقول از رسول خدا صلّیالله علیه و آله و سلّم انجام آن در نخستین شب جمعه ماه رجب، موسوم به لیله الرغائب، سفارش شده است. در مقاله حاضر، بعد از بررسی سند حدیث و اثبات ضعف آن، مشروعیت انجام اعمال این شب بهقصد رجاء تبیین، و در ادامه درباره معنای «رغائب»، تفسیر آن به شب آرزوها نقد شده است. فرهنگهای لغت و روایات تاریخی و دینی روشن میکند که «رغائب» بهمعنای این کلمه عطاها و بذل و بخششهای بزرگ است که در میان سخاوتمندان و صاحبان اموال رایج بوده است. اما آموزهها و روایات دینی، معنای «رغائب» را از عطاهای صرفا مادی به عطاهای بزرگ معنوی ارتقا داده است. نتیجه آنکه معنای «رغائب» در لیله الرغائب و صلاه الرغائب و نافله صبح، عطاهای بزرگ مادی و معنوی اینجهانی و عمدتا ناظر به رزق و روزی، و توفیقات و برکات معنوی است که خدای تعالی به برکت این نمازهای واردشده به بندگانش عطا خواهد کرد.
ملخص الجهاز:
بررسی اعتبار روایت «لیلة الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب سید محمود طیب حسینی 1 چکیده: یکی از اعمال ماه مبارک رجب، صلاة الرغائب است که مطابق روایتی منقول از رسول خدا( انجام آن در نخستین شب جمعۀ ماه رجب، موسوم به لیلة الرغائب، سفارش شده است.
(ابن اثیر، 1367ش، ج2، ص238) طریحی صاحب مجمع البحرین نیز در شرح معنای «رغائب» در «صلاة الرغائب»، نخستین شب جمع ماه مبارک رجب آورده است: «نماز رغائب یعنی نمازی که برای آن ثواب زیادی امید میرود و آن نمازی است که در نخستین جمعۀ ماه رجب به جا آورده میشود.
اینکه ابن اثیر و سید علی خان مدنی و طریحی «رغائب» متعلق به نماز، خواه نماز نافله صبح باشد یا صلاة الرغائب، در شب جمعه اول ماه رجب را به ثواب زیاد تفسیر کردهاند گرچه نادرست نیست، به نظر مبهم و غیردقیق است.
دربارۀ معنای رغائب از طریق مراجعه به منابع ادب و لغت و روایات دینی و تاریخی انجام گرفت به دست آمد که این واژه در همۀ آثار بدون استثنا بهمعنای عطاهای بزرگ و بخششهای مادی و در ارتباط با مال و رزق و نظیر اینهاست و معنا کردن آن به آرزوها نادرست است.
آنچه از رهگذر مراجعه به منابع کهن عربی و فارسی در خصوص معنای «رغائب» به دست آمد، این است که مقصود از «رغائب» در نافلۀ صبح احتمالاً عطایای بزرگ مرتبط با رزق مادی و معنوی و برکت در رزق است و در لیلة الرغائب همان وعدهای است که در پایان روایت بیان شده است، یعنی برآورده شدن هر حاجتی است که فرشتگان از خدا درخواست کنند، یا حاجتی که بنده مومن در پایان نماز، در سجده از خدای کریم و رغائبدهنده خود درخواست میکند.