خلاصة:
آرمان‌شهر شیعی یکی از موضوعاتی است که هم در دوران گذشته و هم در سده اخیر در مقابل برخی ایدئولوژی‌های رایج در جهان مطرح شده است. با توجّه به غالب بودن مذهب تشیع در جامعه ایرانی، وجود تصویری روشن از آرمان‌شهر شیعی نقطه اتکای مناسبی برای سیاستگذاری اجتماعی و شهری خواهد بود. در این میان طیف متنوعی از اندیشه‌مندان شیعی در خصوص آرمان‌شهر شیعی نظرات متنوعی را ارائه داده اند که به دو گروه عمده نواندیشان دینی و سنت‌گرایان دینی قابل تفکیک می باشند. به نظر می‌رسد تلاش برای تبیین طیف های مختلف و در نهایت تلاش برای ایجاد وفاق میان آن‌ها می‌تواند ادای سهم قابل توجهی به موضوع آرمان‌شهر شیعی باشد. در این راستا، در مقاله حاضر با مبنا قرار دادن رویکرد سنت‌گرایانه به دین سعی کرده تا با تکیه بر دیدگاه های دو تن از بزرگان تشیع، ملاصدرا و آیت الله جوادی آملی آرمان‌شهر مطلوب شیعی با رویکرد درزمانی تبیین گردد. دو هدف اصلی مقاله حاضر، تبیین چیستی آرمان‌شهر شیعی در نگاه سنت‌گرایانه به دین و هم‌چنین فهم این نکته است که نسبت آرمان‌شهر شیعی با تغییرات زمان و مکان چیست. نتایج حاصله نشان می دهند که در آرای هر دو این بزرگواران آرمان‌شهر مطلوب وسیله ای برای تقرب به خداوند و خلیفه اللهی انسان بر زمین محسوب می شود که تحت رهبری امام و در نبود وی ولی فقیه قابل تحقّق است. با این حال دیدگاه ملاصدرا بر اصالت جامعه مبتنی است در حالیکه آیت الله جوادی آملی اصالت فرد را مبنا قرار می‌دهد، که این تفاوت را می توان ناشی از تاثیرپذیری از شرایط زمانه و تقابل فلسفه در برابر عرفان بر شمرد. با موشکافی در نظرات بزرگواران پیداست که آرمان‌شهر شیعی فارغ از ابعاد زمانی و مکانی بوده و در بعد وجودی مطرح می‌گردد؛ بنابراین می‌توان گفت در آرمان‌شهر شیعی، ویژگی‌های کالبدی به شرایط زمینه‌ای و زمانه ای تحویل می گردد.
Shiiaian Utopia is one of the issues have been raised against certain ideologies both in the past and recent centuries in the world. Given the dominance of Shiism in Iran، a clear image of Shiiaian Utopia will be an appropriate base point for social and urban policy-making. The diverse range of Shiiaian scholars have offered various opinions on the Shiiaian Utopia. Based on the differences of those opinions، it can be categories to two groups: Modernist and traditional religious thinkers. Both of two groups interprets the religion based on them assumption. However، it seems that trying to explanation of this various opinion and consensus building between them is a significant contribution to Shiiaian Utopia. In this context، the present article is based on traditional approach to Shiia have tried to explain desirable utopia rely on the views of two Shiiaian leaders، Mulla Sadra and Ayatollah Javadi Amoli with diachronic approach. Two aims of this research are to explain what the Shiiaian Utopia is and to understand what relation is between Shiiaian Utopia، time، and place. The results show that the opinion of both thinkers about desirable utopia is that utopia is the means of nearness to god and substitutionary of man on the earth that is achievable under the leadership of innocent imam and in case of impossibility under the leadership of religious authority (Vali-Faghih). However، the opinion of Mulla Sadra is society-oriented but the opinion of Ayatollah Javadi Amoli is man-oriented and it seems this difference is due to condition of era that thinkers live. With scrutiny in the comments of both، it is clear that in traditional view of religion، Shiiaian Utopia is regardless to time and place and is the matter of existence. Therefore، it could be said that physical aspects of Shiiaian Utopia deposit to context and condition of time.
(
, 
, 
)
