خلاصة:
توسعه انسانی اسلامی نیاز امروز تمامی جوامع بشری است. آنچه توسعه انسانی یک جامعه را از دیگر جوامع رنگ و بوی دیگر میبخشد و سرعت نفوذ و انتشار تمدنیاش را متمایز میکند پارادایم یا دیدمان حاکم بر آن جوامع میباشد که در این مقاله به معنای چارچوب و اصول فکری که بر بینش انسان نسبت به رویدادهای جهان و آدمی تأثیر میگذارد، در نظر گرفته شده است. پارادایم اسلامی نسبت به توسعه انسانی با پارادایم متعارف توسعه انسانی تفاوت دارد. در این مقاله، با استفاده از آیات قرآن کریم ماهیت توسعه اسلامی، اهداف نهایی این توسعه، و مبانی عقیدتی و ارزشی توسعه اسلامی که کرامت، عزت، و رفاه انسان را محقق میسازد؛ تبیین میشود. بنابراین، مقاله در صدد پاسخگوی به این پرسش است که این اهداف، مبانی عقیدتی و ارزشی از منظر اسلام کدامند؟ و روش اکتشاف آنها چگونه است؟ روش تحقیق در مرحله گردآوری اطلاعات، اسنادی یا کتابخانهای است. در استنتاجات قرآنی، حدیثی و فقهی مطابق روش تحلیل متون عمل میشود. در مباحث اقتصادی به روش تحلیلی عمل خواهد شد.
The Islamic human development is todays need of all human societies. What makes human development different from society to society, and what makes the speed of the influence and dissemination of the societies civilizations distinct from one another is the dominant or ruling paradigm of the societies. In the present article, paradigm is defined as the thinking framework and principles which affect on the human insight and way of thinking toward the world and its people. The Islamic paradigm in relation to human development is different from the commonplace paradigm of human development. Taking advantage of the holy Qurans verses, the study clarifies the nature of Islamic development, the ultimate goals of Islamic development, and its ideological and valuable principles aiming at elevating the respect, dignity, glory, and welfare of human being. Therefore, the researcher is going to find the answer to the following questions: What are the goals, and the ideological principles and values from the viewpoint of Islam, and what are the ways of discovering them? The data collecting method is through library research as well as gathering existing documents. In Quranic, hadith (traditional), and jurisprudential reasoning, the content analysis is made, and in economic issues data analysis is made.
ملخص الجهاز:
تمایل او به رفع نیازهایش از یک سو و میل به تعالی و کمال از سوی دیگر، دو انگیزه قویاند که او را به برقراری ارتباط در سطوح مختلف بر میانگیزانند، اما این ارتباط چگونه باید باشد تا زندگی گوارا و کرامت برای فرد و عدالت برای جامعه محقق شود و توسعه انسانی مورد نظر اسلام محقق شود؟ پاسخش در تحقق سه ویژگی خیرخواهی، حقطلبی و اعتقاد به نهاد دولت دینی است.
قرآن کریم یکی از مهمترین هدف ارسال پیامبران را رفع اختلافات برآمده از روشن نبودن حق و باطل اعلام کرده است: (کان الناس أمة واحدة فبعث الله النبیین مبشرین ومنذرین وأنزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه وما اختلف فیه إلا الذین أوتوه من بعد ما جاءتهم البینات بغیا بینهم فهدی الله الذین آمنوا لما اختلفوا فیه من الحق بإذنه والله یهدی من یشاء إلی صراط مستقیم)<FootNote No="112" Text=" «مردم، امتی یگانه بودند؛ پس خداوند پیامبران را نویدآور و بیمدهنده برانگیخت و با آنان، کتاب [خود] را بحق فرو فرستاد، تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داوری کند.
ماهیت توسعه انسانی اسلامی با توجه به اهداف نهایی اسلام از توسعه و مبانی عقیدتی و ارزشی ارائهشده در این مقاله به روشنی ملاحظه میشود که توسعه از دیدگاه اسلام، انسانی، معنوی، عادلانه و خیرخواهانه است؛ از این رو، در یک جمعبندی کلی از بحثهایی که مطرح شد، و با ملاحظۀ تعریفی که از توسعه انجام پذیرفت، توسعۀ انسانی موردنظر اسلام را میتوان اینگونه بیان کرد: «توسعه انسانی اسلامی فرایند تحول بلندمدت، همهجانبه، ساختاری و کیفی درون یک نظام اجتماعی بنام جامعه (دولت - ملت) است که نیازهای حقیقی رو به گسترش جمعیت را از طریق بسط ظرفیتهای مادی و معنوی انسان در بستر عدالتی فراگیر به منظور دستیابی به حیات طیبه با روشی عقلانی برآورده کند».