خلاصة:
در بررسی بازتاب مضامین مربوط به «دجال» در شعر فارسی، تقابل دجال با حضرت مهدی(عج) و حضرت عیسی(ع)، نکتهای شایستة توجه است. گروهی از شاعران، مهدی(عج)، برخی، عیسی(ع) و برخی نیز هر دوی آنها را در تقابل با دجال مینشانند. زمانی که این تقابل مطرح میشود، در واقع، تنها بیان یک واقعه نیست، بلکه زمینهای است تا شاعر رویارویی چیزهایی دیگر، مانند رویارویی جان و تن، زمستان و بهار، عقل و عشق، جسم و روح، پادشاه و مخالفان، اهل حق و اهل باطل، خوبان و بدان و... را به تصویر بکشد. این مقاله، ابتدا تقابل دجال با حضرت مهدی و حضرت مسیح در روایات اسلامی را بررسی میکند و آنگاه به بیان این تقابل در شعر فارسی، همراه با شواهد شعری میپردازد. سرانجام، به تحلیل این نکته میپردازد که به چه دلیل، یک شاعر عیسی و شاعری دیگر، مهدی و شاعری نیز هر دوی آنها را کشندۀ دجال میداند.
ملخص الجهاز:
رويارويي حضرت مهدي (عج ) و حضرت مسيح (ع ) با دجال در شعر فارسي با تکيه بر آيات و روايات اسلامي اسماعيل تاج بخش استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه علامه طباطبائي ، تهران ، ايران الهام نظري کارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه علامه طباطبائي ، تهران ، ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٥/٠٧/٠٨؛ تاريخ پذيرش : ١٣٩٦/٠٤/٢٨) چکيده در بررسي بازتاب مضامين مربوط به «دجال » در شـعر فارسـي ، تقابـل دجـال بـا حضـرت مهـدي (عـج ) و حضرت عيسي (ع )، نکته اي شايستۀ توجه است .
مسئلۀ دجال در بيشتر اديان مطرح ، و فتنه اش به تمام پيامبران گوشزد شده است : «نخستين بار در رسالۀ يوحنا بـه او اشـارت رفتـه اسـت و مقصـود يوحنـا از [دجـال ] کساني است که دربارة تجسـم مسـيح ، آراي گونـاگون دارنـد؛ چنـان کـه در نامـۀ اول يوحنا ٣:٤ ميگويد: هر روحي که عيسي مجسم شده را انکار کند، از خدا نيست و اين است روح دجال که شنيده ايد که او ميآيد و الان هم در جهـان اسـت ».
امام صادق (ع ) از پيامبر(ص ) روايت ميکند که فرمود: «وقتي که طغيان دجال بالا گرفت و زمين از ستم او و يارانش پـر شـد، کسـي کـه حضرت عيسيبن مريم پشت سر او نماز ميگـذارد، او را بـه قتـل مـيرسـاند و او امـام مهدي (ع ) است » (شريف قرشي، بيتا: ٣٠٧).
تقابل دجال با حضرت مسيح نيز زمينه اي براي بيان اين تقابل شـده اسـت ؛ چنـان کـه صـائب ميگويد: «سوزن دجال چشم از حال عيسي غافل است عشق بالا دسـت را از عقـل نابينـا مپـرس » (صائب تبريزي، ١٣٨٣، ج ٢: ٢٢٧٥).