خلاصة:
هدف: هدف از پژوهش حاضر، ارائه چارچوبی جامع در خصوص عوامل مؤثر بر پذیرش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در کتابخانههای دانشگاهی ایران است. روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ شیوه اجرا، پیمایشی-تحلیلی است که با رویکرد ترکیبی (کمی-کیفی) انجام شده است. در بخش اول، از روش تحلیل محتوا و در بخش دوم از تکنیک دلفی و ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه پژوهش در بخش اول، 3922 مدرک شناسایی شده در پایگاه وب آو ساینس و در بخش دوم، 40 نفر از متخصصان فناوری اطلاعات به روش نمونهگیری هدفمند هستند. یافته ها: یافتهها نشان داد که در 82.93 درصد پژوهشها، 9 مدل پذیرش فناوری به کار رفتند و از بین آنها مدل تم (TAM) با فراوانی 694 بیشترین کاربرد را دارد. دیگر یافتهها نشان داد که چارچوب نهایی پذیرش فناوریها در کتابخانههای دانشگاهی ایران شامل 42 مولفه است. سودمندی استفاده درک شده، کیفیت سیستم (ویژگیهای فناوری) و رضایت کاربر به ترتیب با کسب میانگین رتبهای 32.10، 28.63 و 26.97 مهمترین مولفهها در پذیرش فناوری هستند. نتیجه گیری: پژوهش حاضر، با شناسایی و اولویتبندی مولفههای موثر بر پذیرش فناوری میتواند نقش بسزایی در رضایت کاربران و افزایش اثربخشی فناوریها در کتابخانهها به هنگام تغییر، توسعه و یا دگرگونسازی ایفا نماید.
ملخص الجهاز:
هر چند مفهوم اصلی و زیربنایی مدل های پذیرش فناوری توسط ونکاتش و دیگران (٢٠٠٣) تنها سه عامل (عکس العمل های فردی نسبت به استفاده از فناوری، قصد استفاده از فناوری و استفاده واقعی از فناوری) بیان شده است اما بررسی دقیق تر مدل های پذیرش در پژوهش های گوناگون (از جمله سامارادیواکارا،٢ گواردینا،٣ ٢٠١٤؛ المماری ٤ و دیگران ، ٢٠١٦؛ اولوشولا،٥ ابیولا،٦ ٢٠١٧؛ طاهردوست ،٧ ٢٠١٨؛ کفاشان ، ١٣٨٩؛ قربانیزاده ، حسن نانگیر و رودساز، ١٣٩٢؛ رضایی، ١٣٨٨؛ یعقوبی و شاکری، ١٣٨٧) نشان میدهد که عوامل مطرح شده در هر یک از مدل ها، پذیرش فناوری را از یک یا چند جنبه خاص مورد بررسی قرار میدهند و به همین دلیل عوامل به کار رفته در این مدل ها با یکدیگر متفاوتند.
یکی از دلایل این تفاوت چنانچه در پژوهش های پیشین نشان داده شده است (فین لی ،١٠فرقانی ،١٩٩٨١١؛ ایشمان ،١٢ پگلز١٣ و سندرز،١٤ ٢٠٠١؛ استراب ،١٥ لاک ،١٦ هیل ،١٧ ٢٠٠٢؛ مشایخی و دیگران ، ١٣٨٤) میتواند بافت یا زمینه کاربرد فناوریهای اطلاعاتی باشد که در نوع و میزان اهمیت هر یک از عوامل تاثیرگذار بر پذیرش آنها تاثیری تعیین کننده دارد.
بنابراین مرور پژوهش های انجام شده نشان میدهد که به دلیل اهمیت این مسئله ، نیاز است تا عوامل موثر بر پذیرش فناوریها بر اساس بافت هر جامعه و زمینه کاربرد فناوریها شناسایی و تعیین شوند.
این مولفه ها در پژوهش حاضر نیز از دیدگاه متخصصان به عنوان عوامل تاثیرگذار بر پذیرش فناوریها در کتابخانه های دانشگاهی تایید شده اند.