خلاصة:
در آستانه دهه چهل، دانشجویان ایرانی در کشورهای اروپای غربی و آمریکا کنفدراسیونی از گرایشهای مختلف از قبیل گرایش به حزب توده، جبهه ملی و جریانهای اسلامی جهت سازماندهی برنامه های اعتراضی علیه حکومت پهلوی تشکیل دادند. از جملة این کشورها ایتالیا بود که با گسترش مناسبات فرهنگی با ایران با اعزام تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی مواجه بود. نفوذ جریان ها و احزاب چپ مارکسیستی ـ کمونیستی و سوسیالیستی در ایتالیا دانشجویان ایرانی ساکن در ایتالیا را تحت تاثیر خود قرار داد. بنیان پژوهش حاضر بر این پرسش است که دانشجویان ایرانی در ایتالیا چگونه به فعالیت های سیاسی روی آوردند و چگونه فعالیتهای خود را در آنجا و در قالب چه گرایش هایی سازماندهی کردند؟ دانشجویان از طریق کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان و با ایجاد سازمان ها و تشکیلات چپگرایانه و با زمینه های نفوذ حزب تودة ایران و ارتباط و نفوذ حزب کمونیست ایتالیا در موقعیت های مناسب به فعالیت علیه حکومت پهلوی می پرداختند. یافتة پژوهش نشان داده است که با وجود تمایلات ناسیونالیستی و اسلامی در میان دانشجویان و محصلین ایرانی در ایتالیا، با توجه به حمایت های احزاب کمونیست ایتالیا و نفوذ حزب توده، بسیاری از دانشجویان ایرانی با گرایش های چپ جذب کنفدراسیون شدندو با تشکیل سازمان هاو انجمن های دانشجویی علیه حکومت پهلوی فعالیت می کردند.
ملخص الجهاز:
وجود داشت که فعالیت ها و برنامه هـای گروه های چپ و کمونیست دیگر کشورها را نیز در آن کشور هدایت می کردند و از جمله عناصر حزب توده در ایتالیا تحت حمایت آنها قرار داشت و نسـبت بـه پشـتیبانی از آن عناصـر اقـدام مـی نمودند، به همین دلیل نیز غالب فعالیت های دانشجویان ایرانی در ایتالیا جلوۀ کمونیستی گرفته بـود (چپ در ایران به روایت اسناد سـاواک ، ١٣٨٢: ٣٨٩/٢).
جدول تعداد دانشجویان فعال در سازمان های دانشجویی در ایتالیا در سال ١٣٤٧ {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (براساس : چپ در ایران به روایت اسناد ساواک ،١٣٨٢: ٤٣١/٢و٤٣٢، مرکز اسناد ریاست جمهوری : شمارۀ سـند ٣١٥/١٠٢٨، تـاریخ (47/5/15 ایتالیا با اینکه رابطۀ حسنه از نظر سیاسی ، اقتصادی و فرهنگـی بـا حکومـت پهلـوی داشـت امـا حزب کمونیست این کشور از حمایت های مالی و معنوی نسـبت بـه فعالیـت دانشـجویان در قالـب کنفدراسیون دانشجویان چپ دریغ نمی کرد.
به طورکلی دانشجویان ایرانی مقیم ایتالیا به دو دسته تقسیم می شدند: یـک دسته طرفدار کمونیسم و یک دسته طرفدار جبهۀ ملی و به تدریج به یک دسته بـا تشـکیلات مـنظم تبدیل شد (همان ، ٤٠٧، شمارۀ سند ٥٢٨ط ، تاریخ ٤٥/٤/٢٨) و این تشکیلات مـنظم و وحـدت دو طیف ، به دلیل زمینه هایی بود که برای همکاری مشـترک میـان سـازمان هـای دانشـجویی خـارج از کشور مدافع حزب توده و ملیون به وجود آمد.