اثرات بازارچه مرزی باجگیران بر احساس امنیت اجتماعی- اقتصادی مناطق روستایی همجوار (مطالعه موردی: دهستان دولتخانه شهرستان قوچان) مقالة

امنیت ابعاد مختلفی دارد، یک بعد مهم و پر اهمیت آن، امنیت اجتماعی- اقتصادی است که به نگه داشت جوامع مرزنشین می انجامد. مرزها، ظرفیت تبادلات تجاری را به وجود می آورند که از ملزومات آن، ایجاد بازارچه های مرزی برای عرضه تولیدات است. هم اکنون در مناطق مرزی کشور، ۴۳ بازارچه وجود دارد. بازارچه مرزی باجگیران نیز جزو بازارچه های مرزی کشور است که در شهرستان قوچان و هم مرز با کشور ترکمنستان احداث شده است. ازاین رو، سوال پژوهش این گونه مطرح می شودکه بازارچه مرزی باجگیران، چه مقدار احساس امنیت اجتماعی- اقتصادی برای روستاهای همجوار به ارمغان آورده است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای- میدانی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) صورت گرفته است.گویه های تحقیق از مولفه ی امنیت اجتماعی- اقتصادی کسب شده است و جامعه آماری تحقیق، شامل 22 روستای دهستان دولتخانه از توابع شهرستان قوچان است. با توجه به جمعیت زیاد این دهستان، پنج روستا (بردر، دربادام، شیخ کانلو، شمخال و قرجقه) همجوار بازارچه مرزی مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از جدول مورگان، تعداد 180 پرسشنامه نمونه تعیین شد. نتایج نشان می دهد وضعیت اشتغال قبل و بعد از تاسیس بازارچه مرزی، دچار تحول شده و شاغلین بخش کشاورزی و دامداری کاهش یافته است. بازارچه مرزی به ایجاد مشاغل جدیدی مانند فروشندگی، خدمات حمل ونقل، نیروی انسانی (کارگر خدماتی) و ... انجامیده است. آمارها بیانگر این است که میزان قاچاق در منطقه نسبت به قبل کاهش داشته، هم چنین باتوجه به ایجاد زیرساخت های بازارچه مرزی و تبادلات ناشی از آن، وضعیت ارتباطی بین روستاها نیز گسترش پیدا کرده است.

واژگان کلیدی : امنیت اجتماعی - اقتصادی ، بازارچه های مرزی ، نواحی روستایی ، بخش باجگیران بیان مسأله مبادلات منطقه ای همواره یکی از قدیمی ترین ابزارهای رشد، توسعه و رفاه بوده است . از این رو، سؤال اصلی پژوهش این گونه مطرح می شود که بازارچه های مرزی و گسترش مبادلات آن تا چه حد بر احساس امنیت اجتماعی - اقتصادی روستاهای پیرامون تأثیرگذار بوده است ؟ پیشینه تحقیق قادری حاجت و دیگران (١٣٨٩) در مطالعه خود به تبیین نقش بازارچه های مرزی در امنیت و توسعه پایدار نواحی پیرامون (بازارچه های مرزی استان خراسان جنوبی ) پرداخته است و نتایج نشان داد نقش بازارچه های مرزی در امنیت و توسعه پایدار نواحی پیرامون ، بویژه استان خراسان جنوبی بسیار مؤثر است و بازارچه های مورد نظر تا حدود زیادی توانس ه ت اند در توسعه نواحی پیرامون خود، تأثیر مثبت بگذارند که این امر بستر لازم برای افزایش امنیت در ابعاد مختلف را فراهم آورده است . در بعد اقتصادی ، ایجاد بازارچه در نواحی روستایی ، بویژه در مناطق مرزی می تواند فرصت هایی ازجمله ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای جوانان منطقه (بخش های حمل ونقل بار و مسافر، غذاخوری ها و خدمات مربوط به آن )، صدور تولیدات کشاورزی و دامی با قیمت های مناسب به کشورهای همجوار، افزایش درآمد و سطح رفاه روستاییان از طریق تبادل کالا، کاهش بیکاری ، رسمی کردن مبادلات بین ایران و کشورهای همسایه و هم چنین افزایش تعداد و تنوع مشاغل موجود در روستا مؤثر باشد (دهمرده قلعه نو؛ شهرکی ، ١٣٧٨: ٥٧-٦٠).