خلاصة:
دادگاه ها باید آرای خود را مستدل و مدلل صادر کنند. لازمه صدور رای مستدل، شرح وقایع دعوا در مقدمه رای تحلیل و بررسی ادعاها، ادله و دفاعیات طرفین و سپس توجیه نظر و استنباط منتخب دادگاه و در نهایت صدور حکم با استناد به قانون یا منابع معتبر اسلامی، فتاوای معتبر و اصول حقوقی است. براین اساس، هم امور موضوعی مورد استفاده برای صدور حکم (مانند پذیرش یا رد دلایل ارائه شده توسط اصحاب دعوا) و هم امور حکمی مورد استناد دادگاه باید با استدلال همراه باشد.
ملخص الجهاز:
این حکم در قوانین عادی متعدد از جمله در ماده 9 قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب و ماده 374 قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 نیز تکرار شده و به عنوان یک قاعده کلی پذیرفته شده است که رأی دادگاه اعم از کیفری و حقوقی حتی تصمیمات دادگاه در امور حسبی، باید مستدل باشد.
مطالعهی آرای دادگاهها نشان میدهد در مورد تشریح ادعای خواهان در رأی رویههای متفاوتی وجود دارد: اول، در برخی از آرا فقط عنوان دعوا قید میشود و هیچ گونه توضیحی در مورد ادعای خواهان داده نمیشود و پس ذکر عنوان خواسته دادگاه مستقیما با استناد به ادله حکم خود را صادر میکند.
نمونه قابل ذکر برای این روش دادنامه شماره 9009972889 صادر شده از شعبه 86 دادگاه عمومی حقوقی تهران در تاریخ 27/9/90 است که در قسمتی از آن پس از شرح ادعای خواهان آمده است: «...
برای بیان اهمیت توصیف دادنامه شماره 300117 صادر شده از شعبه 126 دادگاه عمومی حقوقی در تاریخ 12/2/91 به عنوان نمونه آورده میشود: قضیه از این قرار بوده که خانمی مهریه خود به تعداد 730 عدد سکه بهار آزادی بخشیده سپس از این امر رجوع کرده و طی دادخواستی از دادگاه تنفیذ این رجوع را خواستار شده است.
دادنامه شماره 8809978311500641 مورخ 14/10/1388صادر شده از شعبه پانزدهم دادگاه عمومی(حقوقی) شهرستان کرمانشاه یکی از این نمونههاست که دادگاه پس از مقدمه و اسباب موجهه در قسمت نتیجه این چنین حکم داده است: «با عنایت به مراتب فوق ، دادگاه دعوای خواهان را تا مبلغ پرداخت شده به زیان دیدگان توسط وی ثابت تشخیص و مستندا به مواد 198 و 519 قانون آئین دادرسی مدنی و نیز ماده 6 قانون بیمه اجباری...