خلاصة:
قرآنهای کهن متعلق به قرون آغازین اسلامی، بهویژه سه قرن نخست، کمیاب و ارزشمندند. برگههایی از یکی از معدود مصاحف کوفی بسیار کهن در موزه رضا عباسی تهران نگهداری میشود، که هرچند این برگهها، مجزا و حتی دارای تاریخهای متفاوت بین قرنهای سوم و چهارم دانسته شده، در واقع همگی متعلق به یک مصحفند. برگههای دیگری از این مصحف از حدود چهل سال پیش به حراجیهای لندن و از آنجا به موزهها و کلکسیونهای شخصی در دیگر نقاط جهان راه یافته و تاریخ کتابت آنها قرن دوم هجری و دوره عباسیان دانسته شده است. مقاله حاضر به بررسی و معرفی نه برگه موجود از این قرآن در موزه رضا عباسی و برخی برگههای دیگر آن در خارج از ایران میپردازد و میکوشد ویژگیهای ظاهری و متنی منحصربهفرد این مصحف را نشان دهد که در پارهای موارد، مانند بازتاب قرائات شاذ و نادر و رسمالخط کلمات، جالب و کمنظیر است.
Old <em>Qur’an</em>s, belonging to the early Islamic centuries, particularly the first three centuries, are rare and, for that reason, precious. Folios of one of the few Kufi copies of the <em>Qur’an</em> are kept at Tehran’s Reza Abbasi Museum. Although the folios are separate from one another, and even dated differently ranging between 3<sup>rd</sup>-4<sup>th</sup> centuries, indeed, they all belong to the same <em>Qur’an</em>. Since nearly forty years ago, other folios of this holy book have found their way to London auctions and, from there, to museums and private collections in other parts of the world, their transcription date having been reckoned at the 2<sup>nd</sup> century A.H. and the Abbasid time. <br />The present article tries to explore and introduce the existing 9 folios of the <em>Qur’an</em> in the Reza Abbasi Museum as well as some other folios outside of Iran, with a view to demonstrating its unique visible as well as textual features of this <em>Qur’an, </em>some of which, such as the rare readings and orthography of words, are exceptionally interesting.
ملخص الجهاز:
مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی نُه برگۀ موجود از این قرآن در موزۀ رضا عباسی و برخی برگههای دیگر آن در خارج از ایران میپردازد و میکوشد ویژگیهای ظاهری و متنی منحصربهفرد این مصحف را نشان دهد که در پارهای موارد، مانند بازتاب قرائات شاذ و نادر و رسمالخط کلمات، جالب و کمنظیر است.
پنج برگۀ آن نیز در سال 2011 توسط موزۀ هنرهای شهر لسآنجلس 1 از حراجی ساتبیز لندن خریداری شده است که امروزه این برگهها در کلکسیون خوشنویسی اسلامی، به شمارههای M.
/ نشان تخمیس آیات (نسخۀ arabe 330 کتابخانۀ ملی فرانسه) مستطیلی بزرگتر و تزئینشده و الوان، به رنگ سبز و قرمز، نیز برای نشان دادن دستۀ صدتایی از آیات به کار رفته است که نمونۀ این نشان را میتوان در برگۀ ساتبیز، 5 اکتبر 2010، ش4 (در انتهای آیۀ 100 سورۀ نحل) مشاهده کرد.
/ کتابت «یُهَیّئ» با املای «یُهَیا» (برگۀ ساتبیز، 16 دسامبر 2010، ش145) نکتۀ جالب توجهْ قرائتهای خلاف رسم عثمانی در این مصحف است که یک مورد را میتوان در برگۀ شمارۀ 2349 موزۀ رضا عباسی در آیۀ 255 سورۀ بقرۀ مشاهده کرد، آنجا که با یک «الف» اضافه، به قرائت «الحیّ القیّام» در کنار قرائت «الحیّ القیوم» اشاره شده است.
نقاط اعجام در کلماتی که قرائت آنها محل اختلاف است حائز اهمیت است که به برخی از موارد آن اشاره میشود: در برگۀ 2335 موزۀ رضا عباسی کلمۀ «یُتلی» در آیۀ 107 اسراء بهصورت «تُتلی» اعجام شده است که چنین قرائتی در کُتب معروف قرائات گزارش نشده است.