بازنگری در گاهنگاری دوره‌ی مفرغ قدیم شرق زاگرس‌مرکزی مبتنی‌بر لایه‌نگاری تپه گریران الشتر مقالة

عصر مفرغ، یکی از ادوار فرهنگی پیش‌ازتاریخ ایران محسوب می‌گردد. در این رابطه، یکی از مناطق مهم فرهنگی ایران در عصر مفرغ، منطقه‌ی زاگرس‌مرکزی است. باوجود کاوش‌ها و بررسی‌های باستان‌شناسی متعددی که در این منطقه انجام شده، گاهنگاری عصر مفرغ منطقه‌ی زاگرس‌مرکزی همچنان دارای اشکالات عدیده است. این مشکل به‌ویژه در ناحیه‌ی شرق زاگرس‌مرکزی و لرستان بیشتر به‌چشم می‌خورد. در این ناحیه، گاهنگاری رایج در تپه گودین از حدود 5 دهه‌ی پیش تاکنون، مبنای گاهنگاری عصر مفرغ منطقه بوده است. کاوشگران، گاهنگاری تپه گودین را به‌گونه‌ای تنظیم نموده‌اند که موجب شده خلا فرهنگی در نیمه‌ی اول هزاره‌ی سوم قبل‌ازمیلاد در بخش‌های وسیعی از شرق زاگرس‌مرکزی شکل بگیرد. دوره‌ی IV گودین هم‌زمان با مفرغ قدیم درنظر گرفته شده که با فرهنگ یانیقی (کورا-ارس) معرفی شده است. با توجه به عدم مشاهده‌ی این دوره در نواحی گسترده‌ای در زاگرس‌مرکزی، گاهنگاری این نواحی دچار مشکل گردیده است. نگارندگان در این پژوهش سعی نموده‌اند با روش تاریخی-تحلیلی، و از طریق تحلیل و تطبیق یافته‌های لایه‌نگاری تپه گریران الشتر، بخشی از پرسش‌های مربوط به گاهنگاری شرق زاگرس‌مرکزی را پاسخ دهند؛ بنابراین، در این پژوهش سعی شده تا به پرسش‌های ذیل پرداخته شود: گاهنگاری عصر مفرغ تپه گریران به چه صورتی است؟ و خلا دوره‌ی مفرغ قدیم در ناحیه‌ی شرق زاگرس را چگونه می‌توان از طریق گاهنگاری تپه گریران رفع نمود؟ در این راستا، داده‌های سفالی سه گمانه‌ی پلکانیW.260، W.275a و W.275b مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و 44 نمونه سفال مربوط به بافت مفرغ قدیم گونه‌شناسی شده‌اند. مطالعات صورت گرفته نشان‌داد که در دوره‌ی مفرغ قدیم انواعی از سفال مربوط به فازهای III:6 و III:5 و همچنین سفال دو رنگ رواج داشته است؛ بنابراین، در لرستان و شرق زاگرس‌مرکزی در نیمه‌ی اول هزاره‌ی سوم قبل‌ازمیلاد انواعی از سفال‌های منقوش رنگی رواج داشته است.