خلاصة:
در سالهای اخیر، نوسان و بالا رفتن سطح آب زیرزمینی در دشت پارسآباد مغان منجر به بروز مشکلاتی نظیر زهدار شدن و شور شدن زمینهای کشاورزی و نیز تخریب پی ساختمانهای شهری و روستایی و نشست جادهها و بناها در این مناطق گردیده است. در این تحقیق با در نظر گرفتن عوارض جغرافیایی و نحوه تاثیر آن بر نوسان سطح آب زیرزمینی از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، روند آن مدلسازی شده که با تغییر در نحوه سیستم آبیاری در منطقه میتوان تاثیر این فرایند را به حداقل رساند. برای پایش نوسان سطح آب زیرزمینی از آمار 30 حلقه چاه مشاهدهای به صورت برداشتهای ماهانه، دادههای زمینشناسی، توپوگرافی، خاک و منابع ارضی و دادههای اقلیمی منطقه مورد مطالعه استفاده شده است. با استفاده از این دادهها که متعلق به دوره آماری 92-81 میباشند، روند نوسان سطح آب زیرزمینی و هیدروگراف تراز رسم گردید. سپس ارتباط بین عوامل مختلف جغرافیایی و نوسان سطح آب زیرزمینی بررسی شده است. در این راستا همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون چند متغیره بین عوامل موثر در نوسان آب زیرزمینی و تراز آب زیرزمینی بدست آمد که معیارهای عملکرد (97/ 0=R2 و07/ 0=RMSE) در دوره آزمون نیز حاکی از کارایی این مدل میباشند. نتایج بهدست آمده نشان دهنده افزایش روند سطح آب زیرزمینی در این دشت میباشد که جریان آب زیرزمینی از جنوب به سمت شمال و خصوصا شمال شرقی میباشد. در این میان عوامل ارتفاع، شیب، جنس زمین (تخلخل و قابلیت انتقال) با تاثیرگذاری بیشتر و نفوذ پذیری، بارش و تبخیر با تاثیرگذاری کمتر و عمق آب زیرزمینی نیز بیتاثیر در نوسان آب زیرزمینی شناسایی شدهاند. با اعمال زهکشیهای مداوم در اکثر نقاط دشت و تغییر سیستم آبیاری از سنتی به مکانیزه میتوان از شور شدن خاکهای مزروعی و نشست برخی منازل جلوگیری نمود.
In recent years, groundwater fluctuations and rising of Parsabad plain in recent years has resulted in the formation of some problems such as water logging and salinity of agricultural lands as well as in the destruction of rural and urban's building foundations and in the subsidence of roads and building. In this research, considering geomorphology features and the style of their effects on groundwater fluctuations by means of Geographical Information System (GIS), the trend of groundwater was modeled so that the effect of groundwater fluctuation can be minimized by change in irrigation system. The monthly data of 30 observational well, geological, topographical, climatic data, soil and territorial recourses of study area was used for surveying the level of groundwater fluctuations. Using the 2002 to 2008 period data, trend of groundwater fluctuation and hydrograph level were drawn. Then the relationship between different geographic factors and groundwater fluctuation were evaluated. Pearson correlation and linear multivariate regression model between effective parameters in groundwater fluctuation and were prepared, in which operation criteria in test course shows adequate performance of mentioned model. The obtained results imply the increase in groundwater level of plain and that its flow is from south to north especially northeast. It was found that, among factors, elevation, slope, earth material (porosity and transition capacity) are highly effective, permeability, precipitation and evaporation are less effective in groundwater fluctuation whereas the depth of groundwater doesn’t have any effect on groundwater fluctuation. Operating continuous draining in most part of plain and modifying irrigation system from traditional to mechanized system can prevent the salinity of cultivated soils and the subsidence of some homes.
ملخص الجهاز:
بر همین اساس در این تحقیق سعی بر آن است که میزان ارتباط بین عوامل توپوگرافی، زمین شناسی و اقلیمی دشت مغان و منابع آب زیرزمینی آن مشخص و نیز روند نوسان سطح آب زیرزمینی به صورت کمی مدل سازی شود.
در این تحقیق ، میزان تخلخل منطقه مورد مطالعه با استفاده از نقشه زمین شناسی و مطابق (جدول ١)، محاسبه و برای هر یک از چاه های موجود در دشت اعمال شده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٣: نقشه زمین شناسی دشت پارس آباد مغان (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٤: نقشه مدل رقومی ارتفاعی شکل ٥: نقشه درصد شیب دشت جدول ٣- ضریب همبستگی پیرسون {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} پس از تعیین عوامل موثر بر نوسان سطح آب زیرزمینی، روند سطح آب زیرزمینی برای کل دشت با در نظر گرفتن این عوامل بر طبق مدل رگرسیون خطی چند متغیره با اثرات مشترک پیش بینی شده است .
9676162x 30 0 0 50 100 150 200 تراز آب مشاهده ای شکل ٧: رابطه همبستگی تراز آب مشاهده ای و تراز آب پیش بینی شده دشت نتیجه گیری با توجه به ویژگیهای منطقه چنین استنباط میشود که عامل شیب و ارتفاع از سطح دریا از بین عوارض جغرافیایی تاثیر گذار بر نوسان سطح ایستابی آب زیرزمینی مورد استفاده در این تحقیق ، از فاکتورهای مهم و اثرگذار به شمار میروند.