خلاصة:
ساختار فضایی شهر زنجان در گذر زمان و تحت شرایط مکانی و زمانی و سایر عوامل اقتصادی و اجتماعی به تدریج توسعه و شکل یافته است. اما در این میان برای این که بتوان درک درستی از چگونگی تاثیر تغییرات ساختار فضایی بر مورفولوژی شهر به دست آورد ضرورت شناخت پیشینه و سیر تحول کالبد فضایی آن تاکنون بوده است؛ تا از این طریق بتوان عوامل موثر بر بروز تحولات فضایی را مورد بررسی قرار داد. این پژوهش با هدف بررسی دگرگونیهای ساختار فضایی در طی ادوار تاریخی با استفاده از روش تحلیل نقشه بر اساس تحلیل تغییرات میزان همپیوندی انجام پذیرفت بدین منظور با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تغییرات مورفولوژی شهر زنجان پرداخته که در آن بخشی از اطلاعات مربوط به دورههای مختلف تاریخی نیز به کمک روش کتابخانهای و اسنادی جمعآوری شده است. روند تحلیل طی دورههای مختلف رشد و توسعه شهر به کمک نرم افزار Atocad، Arc GIS، تهیه و میزان همپیوندی و تفاضل همپیوندی در دو سطح بافت مرکزی و شهر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تحلیلهای انجام گرفته در قالب جدول و نقشه استخراج شد. بدین ترتیب با بررسی تغییرات پارامتر همپیوندی، در دورههای مختلف این نتیجه حاصل شد که تغییرات ارزش همپیوندی مرتبط با دگرگونیهای کالبد - فضایی در ساختار شهر است. چنانچه خیابان کشیهای دوره سوم، عدم برقراری اتصال رینگهای حلقوی بین بافت قدیم و جدید و یا عدم پیوند محورهای واسطه به استخوانبندی اصلی شهر (در دوره پنجم)، تمرکززدایی از مرکز شهر (در دوره ششم)، اوج افزایش میزان میانگین همپیوندی در شهر و بافت مرکزی بهترتیب (358/1، 372/1) و همچنین تفاضل همپیوندی بهترتیب (212/2، 994/1) در دوره پنجم، گسترش الگوهای شطرنجی در دورههای پنجم و ششم، اجرای طرحهای ترافیکی در دوره هفتم، عامل اصلی تغییر ارزشهای همپیوندی بوده است که مجموعه این عوامل دگرگونیهای فضایی را در شهر طی گذر زمان پدید آورده است. همچنین در این پژوهش با انجام مقایسه نتایج به دست آمده با نمونه مشابه آن در شهر مشهد این نتیجه حاصل شد که بافت مرکزی شهر زنجان برخلاف شهر مشهد از میزان میانگین همپیوندی بالاتری نسبت به شهر برخودار بوده است بطوریکه در شهر زنجان میانگین همپیوندی بافت مرکزی نسبت به شهر بهترتیب (245/1 و 209/1) و برعکس در شهر مشهد بهترتیب (95/0 و 007/1) بوده است. نتایج دو تحقیق نشان داد که معضلات فضایی در بافت مرکزی این دو شهر به گونه متفاوت از یکدیگر بوده است که در این تحقیق بدان پرداخته شده است. بر اساس این تحلیل میتوان گفت که ویژگیهای ساختاری هر شهر منحصر بفرد بوده و الزاما قابل تعمیم به سایر شهرها نخواهد بود. بنابراین در این تحقیق پیشنهاد میشود که تغییرات ساختار فضایی هر شهر بنا بر ویژگیهای خاص خود مورد مطالعه قرار گیرد.
The spatial structure over time and so the place, time and form have been gradually developed. The first step in understanding the spatial structure of the deteriorated areas, it has been necessary to study the history and evolution, so that we can isolate the factors affecting the incidence of deteriorated caused by the physical – spatial studied the in the city structure. Therefore, this study aimed to investigate the causes of deteriorated was conducted during historical periods. For this purpose, using space syntax; linear maps of the city during different stages of growth and development of the city was prepared. Then this software depthmap were analyzed. This analysis has been extracted in the form of tables and maps, and so by examining changes the parameter integration and integration differences during different periods was carried out. It was concluded that the root causes of deterioration in physical isolation – spatial urban tissue. The survey showed that the main cause of changes in integration and the difference to develop urban interventions during time. By examining the correlation between two variables, both local and golobal integration which represents the adaptation and spatial interaction between old tissue and new; It was found that the correlation coefficient between the two variables was higher in the course of the spatial match between the two features is reduced global and local. And reducing causes isolation of the space between the old and new tissue. So a total of some actions because of the deployment of thinking sometimes leads to isolation Urban Space in the city's neighborhoods followed by social isolation, governs it and set this process has created the phenomenon of burnout. It can be said that before making any changes in the spatial structure of the city the impact of changes in the structure of space syntax by modeling and evaluated. To thereby prevent the occurrence of the phenomenon of burnout.
ملخص الجهاز:
این پژوهش با هدف بررسی دگرگونیهای ساختار فضایی در طی ادوار تاریخی با استفاده از روش تحلیل نقشه بر اساس تحلیل تغییرات میزان همپیوندی انجام پذیرفت بدین منظور با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تغییرات مورفولوژی شهر زنجان پرداخته که در آن بخشی از اطلاعات مربوط به دورههای مختلف تاریخی نیز به کمک روش کتابخانهای و اسنادی جمعآوری شده است.
بنابراین در این تحقیق جهت بررسی دگرگونیهای کالبدی- فضایی لزوم ریشهیابی عوامل موثر بر این تحولات و شکلگیری بافتهای مسئلهدار شهری طی گذر زمان از اهمیت ویژهای برخوردار است که در ادامه با استفاده از تکنیک "تحلیل نقشه" براساس محاسبه میزان همپیوندی به عنوان یکی از شاخصهای اصلی چیدمان فضا مورد تحلیل قرار گرفت همچنین در پایان جهت تدقیق و بررسی بیشتر موضوع به مقایسه نمونه مشابه تحقیق انجام گرفته در شهر مشهد پرداخته شده است.
-در مقاله دیگر (ایزدی و شریفی، 1394: 24) با عنوان ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکربندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان به روش چیدمان فضا انجام گرفت نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که ساختارمندی و انسجام بافت شهری نسبت به دورههای قبل از خیابان کشیها تضعیف شده و میزان هم پیوندی بازار برخلاف خیابان به شدت کاهش یافته است.
حال در این پژوهش پس از معرفی نمونه موردی با استفاده از تکنیک تحلیل نقشه به تحلیل ساختار و مورفولوژی شهر و تغییر و تحولات آن طی دورههای مختلف در دو سطح شهر و بافت مرکزی با به کارگیری پارامتر همپیوندی (بهعنوان مهمترین ویژگی چیدمان فضا) به کمک نرمافزار Autocad و Arc GIS انجام پذیرفت و از این طریق علل بروز معضلات فضایی را مورد بررسی قرار دادیم.