خلاصة:
داستان دو مار متنی به زبان سغدی است که تمثیلی دربارۀ باورهای مانوی را نقل میکند. این متن به علّت داشتن ساختار زبانی سالم در میان متون سغدی مانوی، برای بررسی ردهشناختیِ آرایش سازه مناسب تشخیص داده شد. ردهشناسیِ آرایش سازهها، زبانها را بر مبنای ترتیب و نحوۀ قرارگرفتن سازهها کنار هم در جمله بررسی، مطالعه و دستهبندی میکند. چارچوب نظری برگزیده برای تحلیل آرایش سازهها این متن، نظریۀ «سوی انشعاب» درایر است. درایر، نخست، برای تبین رابطۀ سازههای همالگو با فعل و مفعول، نظریۀ «هسته و وابسته» (HDT) را و سپس با مورد انتقاد قراردادن آن، نظریۀ جایگزین «سوی انشعاب» (BDT) را مطرح کرد. بر مبنای نظریۀ (BDT)، سازۀ همالگو با فعل مقولۀ «غیرگروهی (غیرانشعابی)» و سازۀ همالگو با مفعول مقولۀ «گروهی (انشعابی)» است، بنابراین دو وضعیت، بنا به سوی انشعاب برای زبانها در نظرگرفتهمیشود: راستانشعابی و چپانشعابی. در بررسی این متن 28 مؤلفه بر پایۀ جفتعنصرهای درایر و مؤلفههای 24گانه دبیرمقدم معیار قرار گرفت. بر اساس این 28 مؤلفه 378 جفتعنصر یافت شد که 199 جفتعنصر، «چپانشعابی» و 179 جفتعنصر، «راستانشعابی» بودند. بر این اساس آرایش سازهها در این متن گرایش به سوی «چپانشعابی» دارند.
The present research is a study of word order in a manichaean sogdian text, the story of two snakes. This story is a parable that shows manichaean beliefs and faiths. Selected structure to Word order analysis of this present research is Dryer`s BDT. Dryer to analysis Relationships between Verb patterners and object patterners, offers Branching Direction Theory (BDT). According to the BDT, the word order correlations reflect a tendency for languages to be consistently right-branching or consistently left-branching. To study of word order in the story of two snakes, 28 features are standardized according to Dryers`s pairs of elements and Dabir-Moghaddam`s 24 features. 378 pairs of elements are found in this text, 199 pairs elements are left-branching and 179 pairs elements are right-branching. So according to BDT the word order correlations of this text reflect tendency to left-branching more than another one.
ملخص الجهاز:
زبان شناخت ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصل نامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال دهم ، شمارة دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٨، ٦٧-٩١ بررسی آرایش سازه های متن سغدی داستان دو مار زهره زرشناس * علی صابونچی ** چکیده داستان دو مار متنی به زبان سغدی است که تمثیلی دربارة باورهای مانوی را نقل مـیکنـد.
همچنین بر مبنای نظریۀ (BDT)، سازة هم الگو بـا فعل مقولۀ «غیرگروهی» (non-phrasal) یا «غیرانشعابی» (nonbranching) و سازة هـم الگـو بـا بررسی آرایش سازه های متن سغدی داستان دو مار ٧١ مفعول «مقولۀ گروهی» (phrasal) یا «انشعابی» (branching) بـه شـمار مـیآیـد، بنـابراین دو وضعیت بر اساس سوی انشعاب برای زبان ها در نظرگرفته میشـود: راسـت انشـعابی (-right branching) و چپ انشعابی (left-branching).
جدول ٢-١ جفت های همبستگی هم الگو با فعل هم الگو با مفعول 1 فعل مفعول 2 فعل فاعل 3 حرف اضافه عبارت اسمی 4 فعل ربطی گزاره 5 فعل خواستن عبارت فعلی 6 فعل کمکی بازنمای زمان /نمود عبارت فعلی 7 فعل کمکی منفی عبارت فعلی 8 متمم ساز جمله 9 ادات پرسشی جمله 10 پیروساز قیدی جمله 11 حرف تعریف اسم 12 اسم جمع ساز اسم 13 اسم مضاف الیه 14 اسم بند موصولی 15 صفت معیار قیاس 16 فعل گروه حرف اضافه ای ٧٢ زبان شناخت ، سال دهم ، شمارة دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٨ 17 فعل قید حالت جدول ٢-٢ جفت های غیرهمبستگی را معرفی میکند.