خلاصة:
اساسا انسانها بیشتر با عواطف خود به زنـدگی جـان و زیـبایی میبخـشند و با خردورزی، عاطـفهی شـدید یا احساساتشان را تعدیل میکنند؛ لذا عاطفه یا احساس، زمینه درونی و معنوی شعر و عنصر بنیادین در شکلگیری هر اثر ادبی است. آثار سعدی حاوی اشعار ارزشمندی است که شاعر مضامین انسان سازی را در آن مطرح کرده که عمل به آنها فرد را به سعادت میرساند. با بررسی متن اشعار مشاهده میشود که سعدی چگونه در تک تک اشعار خود عواطف و احساسات انسانی را ذکر کرده است. این پژوهش در پی آن است تا با ارائهی تعریف عواطف و احساسات، جلوههای آن را در اشعار سعدی نشان داده، ضمن دستهبندی آنها به تجزیه و تحلیل عواطف و احساسات شاعـر بپردازد. نگارنده پی برده است که سعدی شناخت تام و کاملی از انسان و نیازهای او داشته است. وی عواطف و احساسات ظریف آدمی را به صورت اشعار لطیف بیان داشته است. او از هر فرصتی برای به اوج رساندن کلام خود و تسخیر بیشتر مخاطب بهره جسته است. نتیجه نشان میدهد که سعدی عواطف و احساسات بیشماری را چون: خشم، ترس، نفرت، عشق، بخشش، همدلی و... را در اشعار ارائه میدهد و خط سیر فکری واحدی را در این زمینه دنبال میکند که بازگویی آن میتواند برای نسل جدید کارساز باشد.
ملخص الجهاز:
واکاوی مفهوم عاطفه در ادبیات تعلیمی و تداعی آن در آثار سعدی محمد محمدی 1 1- کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور مرکز سنندج چکیده اساساً انسانها بیشتر با عواطف خود به زنـدگی جـان و زیـبایی میبخـشند و با خردورزی، عاطـفهی شـدید یا احساساتشان را تعدیل میکنند؛ لذا عاطفه یا احساس، زمینه درونی و معنوی شعر و عنصر بنیادین در شکلگیری هر اثر ادبی است.
«هنگام پیدایش خشم یا به طورکلی عواطف انفعالی دیگر، تغییرات فیزیولوژیک زیادی در بدن ایجاد میشود که یکی از آنها، آزاد شدن هورمون «آدرنالین» است که بر کبد اثر میگذارد و باعث میشود که کبد مقدار زیادی موادّ قندی ترشح کند و این به نوبه خود، افزایش نیروی بدنی را در پی دارد و انسان را آماده فعالیتهای شدید میکند که هنگام دفاع از خود در حالت خشم یا فرار در موقع ترس، به آن نیاز دارد» [11].
برداشت کلی از عاطفه شعری در اشعار سعدی در شعر حالاتی چون اندوه، شادی، اضطراب، امید، ناامیدی، شگفتی و غیره که رخدادها در ذهن شاعر ایجاد میکند و او میکوشد که این حالتها و تأثیرات ناشی از رویدادها را آنچنان که خود احساس کرده است، به دیگران نیز انتقال دهد، عاطفۀ شعری نام دارد.
اگرچه شعر سعدی چون هر اثر هنری دیگر، به عنوان یک کل یکپارچه در پیش چشم مخاطب قرار دارد؛ اما در بحث زیباییشناسی، یکی از مؤلفههای مهم اشعار سعدی، پیکربندی عاطفی شعر اوست که از شکلبندی و نیز از نظام تداعی منحصربه فردی پیروی میکند و این نکته در سراسر دیوان اشعار وجود دارد و مربوط به یک یا دو و یا چند شعر خاص نیست.