خلاصة:
مرگ سنجر تفرق قدرت و قلمرو را در خراسان در پی داشت. موید آی ابه از قدرتمندترین سرداران سلطان سنجر بود که در تحولات اواخر زندگی سلطان نقش برجسته ای داشت. وی در دوره ی اسارت سنجر تلاش نمود در کنار مقابله با غزها، جایگاه مناسبی را به‌عنوان یکی از مدعیان قدرت به دست آورد. تکاپوهای موید معارض با گسترش طلبی خوارزمشاهیان، غوریان و سلجوقیان عراق بود. پژوهش حاضر با روش و رویکرد توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست‌اول به دنبال بررسی این موضوع است که چرا ملوک نیشابور موفق نشدند از خلاء قدرت ناشی از مرگ سنجر برای تثبیت حاکمیت خود استفاده نمایند؟ یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد موید آی ابه فاقد مشروعیت لازم برای حکومت بر خراسان بود و قدرت فزاینده خوارزمشاهیان عامل اصلی در عدم موفقیت ملوک نیشابور بوده است. موید و جانشینانش موفق نگردیدند قلمرو و حاکمیت مستقلی برای خود ایجاد نمایند و تنها توانستند ویرانگری های غزها را کاهش دهند؛ هرچند بعدها قربانی قدرت رو به تزاید خوارزمشاهیان شدند. به نظر می رسد تحولات این دوره را بتوان به‌عنوان پیشینه ای برای حملات ویرانگر مغول و وادادگی فرهنگی شرق ایران طی قرن بعد در نظر گرفت.
Khorasan was important in Seljuk rule, and at the beginning of the formation of the Seljuk rule, Cheghri Beig took it to prevent the invasion of Qarakhanis, Ghaznavids, Ghaznavids and other Guzs. Calm and rebellion took place after the primary damage which occurred during the arrival of the Seljuks, in the Cheghri and Alb Arsalan periods. Alb Arsalan and Malkshahh paid more attention to the center and west of the empire, when the Sanjar of Khorasan came to the center of Seljuk rule. The great Khorasan, which was the center of the empire during the Sultan Sanjar period and had a great economic and social prosperity, suffered from unfavorable conditions by attacking Ghuz in various cities, and in the sixth century AH, the political, social, and economic situation in Khorasan was disrupted. The decline of the Seljuks power in Khorasan was accompanied by the collapse of political affairs and separation of the Sanjar amirs, along with the attempts of Khwarazmshahids and Ghorids. The government of Moayed and his successors, whom Jozjani called Neishabours governor, was one of the facets of struggle for power and attempts to gain territory in Khorasan. Accordingly, the purpose of this article is to examine the political history of their rule. since the explanation of the political and social situation in Khorasan in the second half of the sixth century.
(
, 
, 
)
