ملخص الجهاز:
"که حتی در بعضی شهرهای کوچک و سنتی‌تر در ایام تاسوعا و عاشورا مراسم دسته‌روی و عزاداری را که از عناصر فوق الذکر در آن دیده می‌شوند، تعزیه می‌نامند و اجزای تعزیه را شبیه‌خوانی،که خود نشان از اعتبار این عناصر و بار معنایی آن‌ها می‌دهد که بحثی جداگانه می‌طلبد که به چه شکل و چگونه این‌گونه عناصر توانستند به حیات خود تا به امروز ادامه بدهند و اما در این مقال بحث بر روی یکی از عناصر کلیدی تعزیه می‌باشد و آن بررسی سیر تکوینی مضمون و اندیشهء تشبیه در تعزیه است،عنصری کلیدی که اگر به خوبی هدایت نمی‌شد به‌طور حتم آن چیزی که امروز از آن به نام هنر تعزیه نام برده می‌شود تنها صورت‌های اولیهء آن-هم‌چنان‌که در بالا اشاره رفت از قبیل دسته‌روی و یا تعزیهء سنتی-بدون ساختار دراماتیکی باقی می‌ماند،پس برای پی‌بردن به نقش و ماهیت این عنصر حیاتی به ارزیابی تاریخی آن می‌پردازیم.
نفس این آرا بسیار گرانبها و ارزشمند است و به تعابیر منتقدان امروز درام و ادبیات دیدگاه‌ها،همه زیباشناسانه است ولی در بعد دینی و درام مذهبی که این دیدگاه به ساختار و مضمون تعزیه شکلی رمزآمیز داده است و بر گران‌سنگی آن نه به عنوان هنر مذهبی عوام بلکه درام مقدس خواص نیز افزوده است که در بین درام‌های آیینی این امر نادر است پس اندیشه در مضامین تشبیه برای شناخت بیش‌تر از تعزیه امری ضروری است که باید آن را از دیدگاه‌های مختلف دید و سیر تشبیه را تا به امروز بررسی نمود،چون این نظریات تا قریب صد سال پیش در مورد تشبیه مطرح گردید،روزگاری که علما و متفکران دینی به این مباحث حسن‌ظن داشتند ولی متأسفانه با هجوم فرهنگ غربی و مهجور شدن تعزیه و ایستایی آن،دیگر،مباحثی ازاین نوع مطرح نشد و اگر هم عنوان شد چون تعزیه آن حضور زنده را نداشت چندان اساسی تلقی نشد."
(
, 
, 
)
