خلاصة:
ویژگی اصلیِ متن انسجام است و از پیوندهایی که اجزاء یک متن را به هم مرتبط میسازد، انسجام واژگانی شامل «تکرار» و «همآیی» است که مبتنی بر رابطۀ معنایی واژگان با یکدیگر است. «مراعاتنظیر»، مصداق «همآیی» است و در آن واژههایی در سخن بهکاربرده میشوند که همه، داخل در یک مجموعه و زمینۀ معنایی قرار دارند. در «تضاد» نیز «همآیی» وجود دارد؛ زیرا در آن تداعی معانی صورت میگیرد. این مقاله به شیوۀ تحلیل ادبی، تناسبهای معنایی واژگان را در سورۀ انعام دنبال میکند. انعام که پیام اصلی آیات آن، مبارزه با شرک و دعوت به توحید است؛ از آفرینش، گسترده سخن میگوید و تصاویر طبیعت در آن نمودی بارز دارد. همچنین دربارۀ انسان و اعضای بدن، کارکردها و فعالیتهای جسمانی و زندگی اجتماعی او، مجموعههای گوناگون واژگانی یافتمیشود. افعال و صفات الهی نیز سهم قابل توجهی را بهخود اختصاصدادهاند. با بررسی سورۀ انعام بهخوبی روشن میشود که نمونههای «مراعاتنظیر» در آن فراوان است و با «تضاد» در هم تنیدهاند و تصویرهایی میسازند که هماهنگ و همسو با اهداف و محور سوره است و همبستگی موضوعی آن را اثبات میکند.
The main characteristic of the text is consistency. Among the connections which link the elements of a text is lexical consistency, including "reiteration" and "collocation", which is based on the semantic relationship between words. “Congruence” or mura'at al-nazir is an instance of collocation, in which a collection of words exists that all are within a set and one semantic field. There is also collocation in opposition (tadad), for it forms the association of meanings. This paper, based on the literary analytical method, aims at presenting the semantic harmonies of the words of Surah al-An'am. The significant point of the verses of al-An'am is fighting idolatry and calling for Monotheism. The issue of creation is broadly described by this Surah and the images of nature are reflected in it. Various lexical collections are also found about man and his organs, physical functions and activities, and man’s social life. Attributes and actions of God allocate a considerable share as well. It is proved through examining this surah that examples of congruence are much and are intertwined with oppositions. They produce images in harmony with the aims and pivot of the surah and prove its thematic correlation.
ملخص الجهاز:
غرض ما در اين مقاله کشف انسجام در سوره از طريق روابط معنايي ميان واژگان آن، از طريق آرايۀ ادبي «مراعات نظير» در بررسي موردي سورٔە انعام است .
اين نوع ، گونه اي از تناسب معنوي است و در بلاغت چنان است که معنايي ياد شود و در پي آن از دو امري که يکي ناسازگار است و ديگري سازگار، امري انتخاب گردد که با آن معنا سازگاري دارد يا اگر هر دو امر سازگار است ، آنکه مزيتي بيشتر داشته باشد، انتخاب گردد [٥٨، ص١٨-١٩]: «قل لا أجد في ما أوحي إلي محرما علي طاعم يطعمه إلا أن يکون ميتۀ أو دما مسفوحا أو لحم خنزير فإنه رجس أو فسقا أهل لغير الله به » [انعام: ١٤٥].
ظلمت و نور استعاره از گمراهي و هدايت و شر و خير نيز قرار ميگيرند (مانند: آيۀ ٢٥٧ بقره و انعام)، بنابراين ، آيه ايهام به آن دارد که همۀ دوگانگي هاي هستي و از جمله آنچه را انسان در هستي خير يا شر ميپندارد، مخلوق خداست و اين تأکيدي بر محور اصلي سوره است که همان توحيد باشد.
اين شمار از واژگان هم مجموعه ، انسجام دروني بالايي به آيه داده است و با آيات پيش از آن که در آن سخن از شکافتن دانه و هسته و روياندن گياهان و درختان بود نيز پيوند دارد: (إن الله فالق الحب و النوي ، آيۀ ٩٥) و در واقع آنرا تفصيل ميدهد.