خلاصة:
در راستای فهم اوضاع دینی و اجتماعی شهرهای دوره‌ی تیموریان، نحوه‌ی تعامل سلاطین تیموری با شخصیت‌های دینی به مسأله‌ای مهم تبدیل می‌شود. مقاله‌ی حاضر با اتکاء به روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که چه نوع تعامل و مواجهه‌ای میان سلاطین تیموری و شخصیت‌های دینی قابل شناسایی است؟ این نوشتار بر آن است تا مواجهه‌ی تیموریان با مسائل دینی را بیان کند، جایگاه شخصیت‌های دینی در تعاملات فرمانروایان تیموری را مشخص نماید و تعاملات شخصیت‌های دینی با فرمانروایان تیموری را تحلیل نماید. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که شخصیت‌های دینی، انواع مختلف داشتند. فرمانروایان تیموری می‌کوشیدند با هر کدام به نوعی ارتباط برقرار نمایند و از ایشان در جهت اعتبار بخشیدن به حکومت و دسترسی به اهداف مورد نظر خود بهره گیرند.
In order to understand the religious and social conditions of the Timurid period, the way in which Timurid sultans interacted with religious figures, becomes an important issue. The present paper tries to make the above issue clear though unswerving this question that what kind of interaction and confrontation between the Timurid sultans and religious characters can be identified. The current paper aims to describe the confrontation of the Timurid with religious issues, determine of Timurid rulers, and analyze the interactions of religious figures with Timurid rulers, The achieved result of this research show that the religious figures were of different kinds. The Timurid rulers tried to communicate with each of them and use to validate the government and achieve their own goals.
ملخص الجهاز:
به نظر ميرسد اميرتيمور به ديـن ابراز علاقه ميکرد تا از نفوذ معنوي و اعتبار اجتماعي شخصيت هاي ديني براي رسيدن به اهداف خود استفاده نمايد.
اهميت دين براي مردم ، نفوذ و اعتبار شخصيت هاي ديني در جامعه و علاقه تيموريان به مسائل دينـي موجـب شده بود که فرمانروايان تيموري به شخصيت هاي ديني ابراز علاقه نموده بـراي آنهـا اهميـت و احتـرام قائـل شوند.
اما با اين حال برخي از شخصيت هاي ديني با بينيازي کامل با امرا و سلاطين برخورد مـيکردنـد و بـه برقراري رابطه با آنها تمايلي نشان نميدادند (خواندمير، ١٣٦٢: ٦/٤ و ٨).
در تصميمات سياسي که براي شهرها گرفتـه مـي شـد، شخصيت هاي ديني نقش مؤثري داشتند (حافظ ابرو، ١٣٧٢: ٧٣٥/٢؛ واله اصفهاني قزوينـي، ١٣٧٩: ٥٩٩- ٦٠١؛ ميرخواند، ١٣٨٠: ٥٥٣٨/٦؛ سمرقندي، ١٣٨٣: ٨٠٥/٤).
از جمله اقدامات مهم شخصيت هاي ديني که به کـرات انجام مي شد، نقش آنها در وساطت و شفاعت و تلاش در رفع اختلافات به صورت مسالمت آميز بود (خوافي، ١٣٣٩: ١٨٣/٣؛ خواندمير، ١٣٦٢: ٥٩٥/٣-٥٩٦؛ حافظ ابرو، ١٣٧٢: ٣١/١؛ حافظ ابرو، ١٣٧٢: ٦٧٨/٢-٦٧٩؛ والـه اصفهاني قزويني، ١٣٧٩: ١٧٩؛ سمرقندي، ١٣٨٣: ٨١٨/٤-٨٢٠).
برخـــــــي شخصيت هاي ديني به دليـل اهميـت و اعتبارشـان ، مقام هـاي ديـواني و حکـومتي را بـر عهـده مـي گرفتنـد سيدفخرالدين محمد سال ها رياست ديوان اعلي در زمان شاهرخ را بر عهـده داشـت (خـوافي، ١٣٣٩: ١٧٣/٣؛ خواندمير، ١٣٦٢: ٥٩٨/٣؛ حافظ ابرو، ١٣٧٢: ٦٥٥/٢).
جايگـاه دينـي ممتـاز، اعتبار و نفوذ اجتماعي و محترم بودن شخصيت هاي ديني نزد حکام و فرمانروايان موجب شده بود که گه گـاه ايشان در تعامل با حکمرانان قرار گيرند.
(
, 
, 
)
