خلاصة:
تربیت، پرورش دادن و به فعلیّت درآوردن استعدادهای گوناگون انسان در ابعاد مختلف آن بهوسیله اصول و برنامهای از پیش تعیین شده است بهگونهای که انسانها در حرکتی آزادانه و آگاهانه با پذیرش درونی، رشد و بالندگی خویش را در مسیر حرکت به کمال و ارزشهای مطلوب استمرار بخشند. تربیت دارای اقسامی است، همانند تربیت جسمانی، تربیت عقلانی، تربیت اجتماعی، تربیت اخلاقی، تربیت دینی، تربیت روانی، تربیت عاطفی و... که در تمام آنها تربیت، کار مربی و متربی میباشد. موضوع تربیت و اقسام آن از منظرهای گوناگون تحلیل و بررسی شده است، اما پرسش اصلی این است که آیا موضوع تربیت و اقسام آن در مباحث فقهی و احکام شرعی مطرح شده است و آیا شواهد لازم در متن وحی الهی وآیات قرآن برا ی آنها بیان شده است؟ پژوهش پیشرو به روش توصیفی- تحلیلی و براساس منابع کتابخانهای صورت گرفته است. این پژوهش بهعنوان درآمدی بر فقه تربیت در قرآن، ابعاد گوناگون تربیت جسم و عقل با نگاهی فقهی ـ قرآنی با عناوینی همانند معیار حلیت و حرمت در تغذیه جسم، سلامت جسم، اهداف تربیت جسم، احکام تغذیه و بهداشت، رابطه احکام با تربیت عقلانی و...... مورد تحلیل قرار گرفته است که این رویکرد فقهی ـ قرآنی میتواند بیانگر نوآوری و اهمیت بررسی موضوع باشد.
Education is the process of nurturing and activating various human talents in
its various dimensions with predetermined principles and plans, to make
human being continue his growth and development in the path of ideal
perfection and values, through a free and conscious movement with inner
acceptance. Education is divided into different types from one perspective,
one of which is physical education. The main question is what is the
relationship between the rules of Qur'anic jurisprudence and physical
education? In other words, have the rules of Qur'anic jurisprudence been
legislated in such a way that they are also in line with physical education, or
have they only paid attention to spiritual and intellectual education? The
current study answers this question based on descriptive-analytical method
and library sources and has achieved the following findings: 1. the
jurisprudence of the Qur'an has three bases: evolutionary authority,
individual ability, and the nature of distinguishing good from evil and right
from wrong. 2. The Holy Quran has introduced some rulings for physical
education in three dimensions: nutrition, health, and exercise. 3. According to
the Qur'an, the purity and harmlessness of nutrition is the criterion for
nutrition to have a healthy physical education. Therefore, there are no rulings
that cause harm to the body from the Qur'anic point of view, except in cases of
major conflict such as jihad. The jurisprudential-Qur'anic approach can
indicate the innovation and importance of the present study.
ملخص الجهاز:
اختیار در ساختار فقه رفتار انسان موضوع تکلیف قرار میگیرد و آنچه دارای آثار وضعی و حقوقی است، مشخص میگردد؛ برهمیناساس در موضوع تربیت انسان نیز هریک از رفتارهای مربیان و متربیان (پرورشپذیران) تعریف و حکم آنها از جهت وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه و نیز آثار وضعی آنها بیان شده است.
براساس معنای «بین الامرین»، برخی آیات به این جهت اشاره دارند که اختیار انسان مطلق نیست، بلکه در تحت سیطره مشیت الهی است: «اِن هو اِلّا ذکرٌ للعالمین لِمَن شاء منکم اَنْ یستقیم وما تشاءون الّا ان یشاء الله ربّ العالمین؛ این قرآن جز تذکری برای جهانیان نیست، برای آنها که میخواهند راه مستقیم در پیش گیرند و شما نمیخواهید مگر آنکه خداوند پروردگار جهانیان بخواهد» (تکویر: 29-27)؛ زیرا از یک سو میفرماید متذکرشدن به قرآن بستگی به خواست شما دارد و از سوی دیگر بیان میکند اگر شما دارای اختیار و آزادی هستید، بدانید که این آزادی افاضهشده از جانب خدا است و او خواسته است که این چنین باشد.
احکام الهی که در جهت تربیت انسانها بر پیامبران نازل شده، بر این اساس است که انسان با استعداد فطری خویش شایستگی فهم و عمل به آن را دارد و اگر همانند حیوانات و جمادات از فطرت در دو بخش دل و عقل بیبهره بود، نمیتوانست حامل امانت الهی و مخاطب ادیان آسمانی قرار بگیرند.
2. قرآن کریم به تربیت جسمانی (سالم نگهداشتن و نیرومندساختن جسم) توجه کرده است و در سه بُعد تغذیه، بهداشت و ورزش احکامی را مطرح کرده و چیزهایی که در این سه جهت برای تربیت جسمانی مفید است، بیان کرده است.