خلاصة:
نوسازی مفهوم علم و دین بر پایه رویکرد ترکیبی عقل و ایمان چکیدهبررسی تاریخی نسبت «عقل و دین» و تعامل بین دادههای دینی و یافتههای بشری و تبیین حوزه هر یک از این دو مقوله، از دیر زمان توجه فیلسوفان و متالهان ادیان را به خود جلب نموده است. بهگونهای که پهنه تاریخ ادیان را میتوان صحنه گفتوگوهای مستمر عقل و دین قلمداد کرد که سابقه چهره جدید آن تحت عنوان «علم و دین» به اواسط قرون وسطی میرسد. علم به معنای وسیع کلمه، مجموعهای منظم از دانستهها و معارف بشری پیرامون واقعیتهای طبیعی است که به روش تجربه و مشاهده حاصل میشود. دین مجموعه آموزههایی است که از منبع وحی الهی جهت هدایت انسانها به پیامبران نازل شده است. با توجه به تفاوت در روش، موضوع و غایت علم و دین، همواره این سوال بین فیلسوفان و متالهان مطرح بوده است که چه نسبت و رابطهای میتوان بین آن دو فرض کرد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در صدد تبیین رویکرد جامع قرآنی در خصوص نسبت عقل و ایمان و سپس نوسازی مفهوم علم و دین در پرتو این رویکرد قرآنی است. یافتهها پژوهش نشان داد که با توجه به فطری بودن دانش دینی در هر دو بعد طبیعی و الهی، کار دانشمند تجربی و نبی یک چیز است و آن تعیین دانش دینی فطری انسان در دو بعد طبیعی و الهی با روش مناسب خود: که طبیعتا مناسبترین روش برای دانشمند تجربی در تعیین دانش دینی فطری طبیعی، مشاهده مستقیم حقایق طبیعت با ابزار حس و تجربه همراه با سنجش عقلی است و مناسبترین روش برای نبی یا رسول در تعیین دانش دینی فطری الهی، کشف حقایق ورای طبیعت در پرتو وحی همراه با سنجش عقلی است.
Renovation concept of science and religion In light of Approach combines reason and faith Abstract The historical review of "reason and faith" and Interaction between The findings human and religious data and to Clarify the scope of each of these two categories, has attracted the attention of philosophers and theologians. So that the mountain area of the history of religions can be considered Continuous dialogue scenes reason and religion that the new face of its history as "science and religion" goes back to the Middle Ages. Science in the broad sense of the word is Regular collection of knowledge and human knowledge about natural facts which is obtained by experience and observation. Religion is a set of doctrines that is Revealed the source of divine revelation to prophets to guide mankind. Due to the differences in technique, subject matter and purpose of science and religion, this question has always been between philosophers and theologians, that what proportion can be assumed that between them? With a descriptive method, this article attempts to explain the approach of the Quran on the relationship between reason and faith and renovation concept of science and religion In light of this approach combine. Results showed that due to the nature of religious knowledge in both natural and divine, Working scientist and prophet is one thing And it is determining the nature of religious knowledge In both natural and divine their proper method: Who, of course, the best way for scientists to determine the nature of religious knowledge is Directly observed facts of nature By means of sense and experience with a rational assessment and The best method in determining the religious knowledge of the divine nature is Discover Paranormal facts in the light of supernatural revelation with rational measure.Key words:The Holy Quran, ration and faith, Innate knowledge, the principle of nature, science and religion
ملخص الجهاز:
رابطه علم و دین و یا همان نسبت عقـل و دیـن در عـالم مسـیحیت و اسـلام بـه شکل های مختلفی مورد بحث و مناقشه قرار گرفته است ، لکن این مسـئله بـا مـرور زمـان و با پیشرفت علوم تجربی اوج بیشتری گرفت و وارد معرکه آرا شد.
لذا بحثی که مطرح می شود این اسـت کـه نسـبت عقـل و ایمان در قرآن چگونه است ؟ آیات قرآنی کـدام رویکـرد را تائیـد مـیکننـد: رویکـرد عقـل گرایی، ایمان محوری و یا رویکرد ترکیبی؟ ویژگی خاص رویکرد قرآنی کدام اسـت کـه آن را از سایر رویکردها متمایز میکند؟ این ها پرسش هـایی اسـت کـه در ایـن بخـش بررسـی میشود تا نتیجه نهایی آن تبیین رویکرد جامع قرآنی در خصوص نسبت عقل و ایمان باشـد؛ اما قبل از آن به بیان دو نکته پرداخته خواهد شد که در فهم رویکرد قرآنی مؤثر است : ١) با توجه به اینکه تفسیر المیزان علامه طباطبایی به عنوان یکی از کامـل تـرین تفاسـیر از سوی مفسرین شناخته شده ، لذا برای فهم آیات قرآنی، تفسیر ایشـان محـور خواهـد بـود.
حال در خصوص دانش فطـری دینـی هـم به همین نسبت میتوان صحبت کرد: اینکه اولاً در انسان یک «تمایـل فطـری» بـه تجربـه و تفسیر عالم وجود دارد و ثانًیا همراه با این میل فطری «دانش دینی» ارثی طرح ریـزیشـده ای در انسان وجود دارد که موجب میشود شکل کلی همه تجربه های انسـانی یکسـان باشـد و ثالثًا دانش دینی با قرار گرفتن در معرض محیط مناسب بیرونی، شکل خـاص خـود را پیـدا خواهد کرد.
انسـان کـه دانـش فطـری هـر دو گونـه تجربه ی طبیعی و الهـی را در درون خـود دارد، کـافی اسـت بـا ابـزار مناسـب شـناختی در معرض محیط مناسب بیرونی قرار گیرد تا این دانش دینی فطری شکوفا شـود.