خلاصة:
نخبگان مفهوم محوری در جامعه شناسی و علوم سیاسی است و علیرغم مفهوم پردازی های مختلف انتقادات زیادی بر آن وارد است. نخبگان به خصوص نخبگان سیاسی از دیرباز تاکنون نقش مهمی در تحولات جوامع در ابعاد مختلف داشته و دارند. انقلاب اسلامی ایران، نقطه عطفی در تاریخ تحولات سیاسی- اجتماعی دنیای معاصر محسوب گشته که تغییرات زیادی را به همراه داشته است. پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 نماد پیروزی یک حکومت مبتنی بر ارزش ها و اعتقادات بود که فصل تازه ای در جنبش های مردمی گشود و جایگاه باورهای ایدئولوژیک را ارتقا داد. در این نظام نخبگان سیاسی از موقعیت برجسته ای برخوردار هستند و نقش مهم و بسزایی را در تصمیم گیری های اساسی در ابعاد مختلف ایفا می کنند. بررسی رفتار نخبگان سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی بویژه در دو دهه اخیر حکایت از تداوم ویژگی رفتاری و فرهنگی نخبگان سیاسی در جمهوری اسلامی ایران دارد. پرورش و گزینش نخبگان سیاسی در ایران بعد انقلاب یک الگوی سامان مند و از پیش طراحی شده ندارد. در کنار تداوم این ویژگی ها در نخبگان عوامل دیگری مانند ناکارآمدی نهاد های سیاسی که خود ریشه در رفتار نخبگان دارد منجر به بروز تحولات بسیاری در عرصه سیاسی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دهه اخیر شده است. در این مقاله به چرخش نخبگان سیاسی پس از انقلاب اسلامی در ایران تاکید داریم. پژوهش حاضر از نوع کیفی و گردآوری داده ها از طریق کتاب ها و مقاله ها انجام شده است.
Elite is a central concept in sociology and political science, and despite various conceptualizations, it has been widely criticized. Elites, especially political elites, have long played an important role in the evolution of societies in various dimensions. The Islamic Revolution of Iran has been a turning point in the history of socio-political developments in the contemporary world, which has brought about many changes. The victory of the Islamic Revolution in 1957 was a symbol of the victory of a government based on values and beliefs that opened a new chapter in popular movements and promoted the status of ideological beliefs. In this system, political elites have a prominent position and play an important and significant role in fundamental decisions in various dimensions. The study of the behavior of political elites in Iran after the Islamic Revolution, especially in the last two decades, indicates the continuation of the behavioral and cultural characteristics of political elites in the Islamic Republic of Iran. Raising and selecting political elites in Iran after the revolution does not have a well-organized and pre-designed model. In addition to the persistence of these characteristics in the elite, other factors such as the inefficiency of political institutions that are rooted in the behavior of the elite have led to many developments in the political and social arena of the Islamic Republic of Iran, especially in recent decades. In this article, we emphasize the rotation of political elites in Iran after the Islamic Revolution. The present study is of qualitative type and data collection has been done through books and articles.
ملخص الجهاز:
در کنار تداوم اين ويژگـي ها در نخبگان عوامل ديگري مانند ناکارآمدي نهاد هاي سياسي کـه خـود ريشـه در رفتـار نخبگـان دارد منجر به بروز تحولات بسياري در عرصه سياسي و اجتماعي جمهوري اسلامي ايـران بـه ويـژه در دهـه اخيـر شده است .
بنابر اين نخبگان سياسي ايران از آن ايرانياني تشکيل مي شود که کم و بيش قدرت خود را روي رفتارهاي تعداد قابل توجهي از افراد با توجه به تخصيص ارزش هاي کاملا ستايش شده از نظام سياسي ملي اعمال مي کنند(زونيس ، ١٣٨٧: ١٢-١٠).
پس از انقلاب اسلامي ٥٧، که يک نظام سياسي ايدئولوژيک و ديني در کشور حاکم گرديد، نه قرار بود همان رويه سنتي و پادشاهي در سياست ورزي نخبگان سياسي و فعاليت ايشان دنبال شود و نه از مدل هاي ليبرالي و غربي رايج در کشورهاي مدرن تقليد شود که احزاب و گروههاي سياسي و نخبگان براي دست يابي به قدرت سياسي و مناصب تصميم گيري حاضر به رقابت يا حذف رقبا هستند.
اگر بخواهيم به تجربه تاريخي تحولات سياسي ايران از آغاز تا انقلاب اسلامي تا حال حاضر از چشم انداز علمي و جامعه شناسانه نگاه کنيم ، سه دوره اساسي را مي توان تميز داد : اول آيا نخبگان حاکم داراي انسجام ساختاري هستند يا خير، دوم آيا داراي انسجام ارزشي يا ايدئولوژيک هستند يا خير و سوم اينکه آيا به سوي نخبگان حاکم و منسجم از حيث دموکراتيک حرکت مي کنند يا خير.