خلاصة:
در مورد تاریخ روابط ایران و لهستان منابع متعددی به رشته تحریر درآمده است. سابقه اولین ارتباط بین دو کشور به دوره صفویه بازمیگردد، اما با انقراض حکومت صفویان و تجزیه لهستان این روابط رسمیتی پیدا نکرد. مذاکره بهمنظور برقراری روابط سیاسی بین دو کشور از اواخر قرن دوازدهم هجری شمسی آغاز شد. قبل از برقراری روابط رسمی بین دو کشور، فردی به نام مسیو ورتهیم سرکنسول افتخاری ایران در ورشو بود و همزمان نیز ایران برای برخی از نمایندگان خود مانند نبیلالدوله و یمین خاقان از ورشو آگرمان گرفت. مذاکرات مربوط به انعقاد عهدنامه دوستی و تجارتی بین دو کشور در ورشو انجام شد و سرانجام در سال 1305ش. در تهران به امضای نمایندگان دو کشور رسید. این عهدنامه در سال 1306ش. برای تصویب به مجلس شورای ملی ارسال شد و پس از انجام برخی اصلاحات، در سال 1307ش. بهطور رسمی بین طرفین منعقد شد. نوشته حاضر، در پی بررسی جزئیات مذاکرات بین ایران و لهستان بهمنظور ایجاد روابط سیاسی است.این پژوهش بر اساس اسناد موجود در آرشیو مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران انجام شدهاست.
ملخص الجهاز:
بـا نگـاهي بـه تاريخ انعقاد عهدنامه مودت و نيز قرارداد تجارتي بين ايران و لهسـتان درمـي يـابيم کـه ايـن اسناد در همان سال به امضاي طرفين رسيده است و شايد به همـين دليـل سـال ١٣٠٥ش .
). ظاهرا تهران به اين تلگراف پاسخي نميدهد و نبيل الدوله طـي تلگـراف ديگـري از اربـاب کيخسـرو خواهش کرده است تا مراتب ذيل به اطلاع مشارالسلطنه ، وزير امور خارجه وقت ايران ، برسد: «در تاريخ ١٧ سپتامبر به وسيله سفارت لندن و با رمز سفارت مزبـور تلگرافـي راجـع بـه وصول آگرمان خود از دولت لهستان معروض داشته و براي عزيمت به ورشو استدعاي صـدور تعليمات و ارسال وجه نموده بـود.
). در اين سال سفارت کبراي دولت عليه در اسلامبول در تلگرافـي بـه وزارت امـور خارجه اطلاع داد که نماينده دولت لهستان در اسلامبول اظهار داشـته کـه نظـر بـه اهميـت دولت ايران در شرق و نيز با توجه به لزوم تأمين مواد خام ، دولت مزبور نهايت اشـتياق را بـه ايجاد روابط بين طرفين و انعقاد عهدنامه مودت دارد و همزمان استمزاج کردند که آيا دولـت ايران هم مايل به عقد قرارداد و انعقـاد روابـط هسـت يـا خيـر؟ (همـان : ٠٦ و ٠٣-٠٣-٤٢- ١٣٠٢ش .
در اين مذاکره وزيرمختار لهستان از تغيير مکرر محـل مـذاکره گلـه گـذاري کرده و اعلام ميکند که رئيس جمهور لهستان فرمان مذاکره بين دو کشور را براي اسـلامبول صادر کرده است و به همين دليل سفارت ياد شده بـراي چنـدمين بـار درخواسـت مـيکنـد وزارت امور خارجه ايران اجازه دهد که مذاکرات در اسلامبول انجام شـود (همـان : ١٢ و ٠٨- ٠١-٤٢-١٣٠٣ش .