یاریم‌ تپّه - مجلة پاژ مقالة

یاریم‌تپّه در جنوب شهر گنبد قابوس واقع شده است و با گرگان، 105 کیلومتر فاصله دارد. رودخانة قره‌سو از جبهة شمالی تپّه می‌گذرد و این رودخانه بیشتر قسمت شمالی تپّه را شسته و برده است، به‌همین دلیل این تپّه را به لهجة محلّی ‌«‌یاریم‌تپّه‌» به معنی ‌«نیم تپّه‌» می‌نامند(مدیریت میراث فرهنگی استان گلستان، 1379: 6). یاریم‌تپّه، تپّه‌ای است مدور که حدود 20 متر از سطح زمین‌های پیرامون و نیز از سطح آب رودخانة قره‌سو حدود 27 متر ارتفاع دارد. در کاوشی که موسسة انگلیسی مطالعات ایران، در سال 1965 انجام داد، آثار تمدّنی انسان‌هایی که در 5 هزار سال پیش از میلاد در اینجا ساکن بوده‌اند، به‌دست آمد که در مجموع 32 لایه استقراری در آن مشخص شد و در فهرست آثار ملّی کشور به ثبت رسید. قدیم‌ترین و تحتانی‌ترین لایة استقراری یاریم‌تپّه دربردارندة بقایای دورة نو سنگی(دورة یک یا اوایل کالکولتیک) (ستوده، 1377، 500) است که پیشینة آن دست‌کم به هزارة پنجم پیش از میلاد می‌رسد. دربارة معماری ‌یاریم‌تپّه اطّلاعات محدود است، زیرا دیوارها از چینه و قلوه‌های گلی خشت‌مانند ساخته شده بودند. سفال‌هایی نیز از ‌یاریم‌تپّه به‌دست آمده که به پنج گروه تقسیم شده است. در ادامة کاوشها، اطّلاعاتی نیز دربارة روشهای تدفین و ابزار استخوانی بهدست آمد.

) در سال‌های 1960 و 1962 میلادی، ‌یاریم‌تپّه کاوش باستان‌شناسی شد و در نتیجة آن، در مجموع 32 لایه استقراری در آن مشخص شد که در عمق 1 متری از زیر سطح زمین‌های اطراف یا حدود 21 متری از زیر سطح تپّه، سطح خاک بکر مشخص شد(نوروززاده چگینی، 1370: 72). م تا 1800 پیش از میلاد همیشه مورد استفاده و استقرار قرار گرفته و پس از یک ویرانی از حدود 1100 پیش از میلاد (عصر آهن) تا دوران پارتی (200 میلادی) دارای سکونت بوده است(Crawd ford/v/E:1963:263-273). کاوش باستان‌شناسی کاوش باستان‌شناسی در این تپّه در پاییز 1339 خورشیدی(1960 میلادی) با کاوش سه ترانشة پلّه‌ای در جبهة شمالی که رودخانة قره‌سو آن را شسته بود، آغاز و انجام شد و چنانچه گفته شد، در نتیجة کاوش باستان‌شناختی 33 لایة استقراری مشخص شد و در عمق 1 متری از سطح زمین‌های اطراف یا حدود 21 متر از زیر سطح تپّه به سطح خاک بکر رسید. حال با این کثرت، گستردگی و غنای تپّه‌های تاریخی، این پرسش پیش می‌آید، چرا مؤسسة مطالعات انگلیسی «‌یاریم‌تپّه» را برای کاوش باستان‌شناسی برگزید و انتخاب کرد؟ می‌توان این‌گونه پاسخ داد: نخست آنکه یاریم‌تپّه، تپّه‌ای نسبتاً کوچک است و بلندی آن از سطح دشت به 20 متر می‌رسد. نقوشی تزیینی را با رنگ سیاه کشیده بودند و سفال‌ آن‌ها مشابة سفال‌های دوره 3 شاه تپّه بود که قدمت آن حدود 2900-3200 پیش از میلاد تعیین شده است. 11 سایر اشیاء تاریخ لایة شمارة 15 که نخستین سطح و لایه دوران آهن است، به 1100 تا 1000 سال پیش از میلاد می‌رسد. کاوش باستان‌شناسی این تپّه به‌وسیلة هیئت سوئدی به سرپرستی پروفسور آرن(Aren) در سال 1933 میلادی انجام شده است(نگهبان، 1376: 422).