خلاصة:
مطالعة حاضر بخشی از ارزشیابی دورهای برنامة درسی فارسی دورة اول ابتدایی از برنامة درسی قصدشده تا اجراشده و سپس، برنامة درسی کسبشده است. هدف این مطالعه در پی شناخت روند آموزش خط تحریری، آسیبهای احتمالی کاربرد آن است و اینکه مهمترین عوامل بهوجودآورنده آن کدامند، ماهیت ِپژوهش در زمینة آموزش خط تحریری در چارچوب طرح ارزشیابی دورهای برنامة درسی فارسی دورة اول ابتدایی تعریفشده، و ارزشیابی انجامشده از نوع کاربردی است. ارزشیابیدورهای روندی ارزشیابانه را از برنامة درسی قصدشده تا برنامة درسی کسبشده میپیماید و مهمترین کاستیها و نقاط ضعف و قوت را بین این برنامههای درسی در پایههای اول تا سوم دورة ابتدایی مشخص میکند. در مراحل مختلف برای گرداوریدادهها از ابزارهای مختلفی چون کاربرگ معلمانگزارشگر، مشاهده، مصاحبه، نگرشسنج و آزمون استفاده شده است. یافتهها نشان میدهد اکثر کودکان در بهکارگیری خط تحریری بهمرور دچار مشکل میشوند و نوعی دوگانگی با خط نسخ ایجاد میکند. خط تحریری شیبدار است، نیاز به الگودهی و تمرین قابلتوجه خارج از کلاس دارد، در حد توان کودک نیست و شروع استفاده از خط تحریری از پایههای بالاتراز اول باشد. در برنامة درسی تدوینشده فارسی دورة ابتدایی و همخوانی با آن در برنامة درسی اجراشده از نظر آموزش دستخط و الگوگیری خط تحریری، کاستی شایان توجهی وجود دارد. موقعیتهای مناسب آموزش خط تحریری ایجاد نمیشود و دانشآموزان به سمت خوانانویسی و زیبانویسی نمیتوانند هدایت شوند. اکثر معلمان د ربهکارگیری و الگودادن خط تحریری تسلط کافی ندارند. طراحی الگوی راهنما و برگزاری دورههای کامل آموزشی خط تحریری برای همة معلمان دورة اول ابتدایی بسیار حیاتی است.
This study which is part of cyclical evaluation of Farsi language arts curriculum in first cycle of primary school, from the intended curriculum to attained curriculum, seeks to recognize the process injuries and the students’ practices and teachers’ instruction shortcomings and strengths in Tahriri handwriting in above mentioned curriculum stages. The nature of research is defined in the framework of cyclical evaluation and the evaluation model stems from goal-oriented and management-oriented models of educational evaluation. In different stages to gather the needed data, different tools, including teachers’ reports, classroom observations, attitude test and questionnaire, and some interview with teachers have been used. The findings indicate that the majority of primary students, passing time, are confronted with lacks and difficulties in applying Tahriri handwriting in their manuscripts. Tahriri handwriting needs modeling and a great deal of practice and learning situations in classroom. That is much more than the potentiality of fist cycle of primary school pupils. Among the research suggestions is developing a manual of instructional guidelines of Tahriri handwriting to primary school students, one-on-one, by teachers.
ملخص الجهاز:
يافته هاي پژوهش بررسي نتايج ارزشيابي برنامة درسي قصدشده واجراشده فارسي دورة اول ابتدايي از نظر آموزش دست خط و به کارگيري خط تحريري در خواندن و نوشتن با مرور خلاصۀ گزارش هاي معلمان گزارشگر در پايه هاي اول تا سوم و نتايج ابعاد و جوانب مختلف ذيل مؤلفۀ کاربرد خط و نوشتن ، شامل : « مناسب بودن آموزش خط تحريري و کمک به تقويت مهارت نوشتن ، هدايت به سمت خوانانويسي، مناسبت يا چالش هاي خط کتاب در خواندن دانش آموزان ، تناسب توانايي معلمان با آموزش درست خطوط سه گانه به دانش آموز، آسيب هاي احتمالي به کارگيري خط تحريري از چه ناحيه اي ست ؟»؛ و همچنين ، مرور نتايج مشاهده هاي انجام گرفته در استان ها در مرحلۀ اجراي برنامۀ درسي و ذيل مؤلفه هاي «روش آموزش (ويژگيهاي پداگوژيک )» و «موقعيت ها و فعاليت هاي يادگيري» و گويه هاي مربوط به آموزش خط تحريري، شامل : «در زمان تدريس از خط تحريري مناسب استفاده ميکند و به الگودهي به دانش آموزان توجه دارد، آموزش خط تحريري در کلاس به صورت مناسبي صورت ميگيرد و به تقويت مهارت نوشتن دانش آموزان کمک ميکند، دربه کارگيري خط تحريري معلم از تسلط کافي برخوردار است و به راحتي به سمت خوانانويسي و زيبانويسي هدايت ميکند» و همچنين ، مصاحبه هاي انجام گرفته با معلمان منتخب و در ارتباط با پرسش يازدهم در مصاحبۀ انجام گرفته مبني بر اينکه «تا چه حد در عمل ويژگيهاي برشمرده براي سه نوع خط نسخ ، تحريري و نستعليق را به عنوان ويژگيهاي ساختاري و کاربردي خط و نوشتن در بسته برنامۀ درسي فارسي دورة اول ابتدايي ميتوان محسوب کرد؟» در مجموع ، به اين پرسش که «آسيب هاي احتمالي به کارگيري خط تحريري در دورة اول ابتدايي کدامند؟ و مهم ترين عوامل به وجودآورندة آن در مرحلۀ اجراي برنامۀ درسي کدامند؟»پاسخ داده شده است .