خلاصة:
قراردادآتی یکی از انواع قراردادهای رایج در بورس کالا است. که با وساطت
کارگزار در تالار بورس منعقد می گردد. طبق این قرارداد طرفین متعهد به تحویل و
دریافت کالای معین با اوصاف و مشخصات معلوم و منطبق بر استاندارد و معیارهای
بورس » در آینده ای معلوم و با قیمت معین» می شوند. با بررسی ماهیت حقوقی این
قرارداد» مشخص می شود که شباهت های بسیاری بین آن و انواع بیع کلی» به ویژه
» چنین به نظر می رسد که دلیل متقنی بر بطلان آن وجود ندارد. با بررسی ماهیت و
شرایط قرارداد آتی و انطباق آن با بیع کلی می توان بیان داشت که قرارداد آتی » با
اندکی اغماض نوعی بیع کلی تشریفاتی به شمار می آید و بدین ترتیب می توان
توجیه شرعی و قانونی برای این قرار داد به دست آورد.
ملخص الجهاز:
خصوصاً در مواردی که تجارت بین المللی بوده ، یعنی مثلاً تاجری از هند متاعی می خرید و در ایران فروخته ، کالای دیگری خریداری می نمود و در یمن به فروش می رساند و همین طور ادامه می داد ٢٩٩ و خواسته اش اعم از جنس و نقد، همواره به همراه کاروان با او بود و جهتی در کار نبود که حتی بیع سلف یا نسیه کند، به طریق اولی معامله مؤجل به مؤجل که مشهور به کالی به کالی شده است در آن زمانها مورد نداشت ، برخلاف امروز ، که عمده تجارت جهانی به صورت مزبور صورت می گیرد و چه بسا خریدار و فروشنده همدیگر را نبینند و از طریق مکاتبات و وسایل ارتباطی عقدی را منعقد سازند و هنگام تحویل کالا، متصدیان حمل مستقل مانند خطوط معظم کشتیرانی آن را تحویل بگیرند و بانک ها نیز در ازای دریافت و گشایش اعتباراسنادی ، بهای معامله را در زمان مقرر بپردازند.
تا ٣٠٠ زمان شیخ طوسی (ره ) فقها نظری بر بطلان بیع کالی به کالی نداشتند ولی پس از ایشان با نقل روایت مارَالذکر معتقد به بطلان شده و حتی به اجماع و اصل عدم نقل استناد جستند به طور کلی موضع فقها در جواز و عدم جواز بیع دین به دین سه گونه است : برخی نسبت به موضوع ساکت هستند و مطلبی در مورد آن نگفته اند (شیخ صدوق ، ١٤١٥ ه .