خلاصة:
سایتهای تاریخی مکانهای ویژهای هستند که با ارزشترین میراث فرهنگی دورههای مختلف تاریخی
را دربرمیگیرند. چنین مکانهایی بهعنوان سرمایهای غیرقابل جایگزین» تبلور سرمایهگذاری فکری انسان
بهحساپ میآیند که در, آنها عناصر, مختلف فضایی- کالیدی, ی فرایندهای اجتماعی- مکانی به همدیگر
دوخته شدهاند. علیرغم اینکه از چندین دهة گذشته اهمیت چنین محیطهایی مورد تاکید قرار گرفته با وجود
این» سایتهای زیادی بهویژه در مقابل بحران مسکن» در حال تخریب و نتیجتا از دست دادن ویژگیهای
تاریخی خود هستند. چنین روندی» مطالعة مجددی را به منظور شناخت و اندازهگیری ویژگیهای مذکور
و ایجاد اطمینان از تداوم کیفیات فضایی- کالبدی آنها ضروری میگرداند. در همین چارچوب. مقالة حاضر
ویژگیهای تاریخی بافت مرکزی شهر سنندج را ضمن ملاحظة این سئوال کلیدی مورد توجه قرار میدهد که
ویژگیهای تاریخی معرّف شخصیت فضایی- کالبدی بافت مرکزی شهر سنندج چیست؟ برای پاسخگویی به
سئوال مذکور رویکردی تاریخی- تفسیری برگزیده شده که از طریق بررسی اسناد» مشاهدة محیط ساخته
شده و بررسی میدانی آن (با استفاده از عکس و ترسیمات تحلیلی) فرایند جمعآوری اطلاعات به انجام رسیده
است. نتایج حاکی از آن است که ساختار اصلی شهر که از مفهوم شهر- قلعهها (شهر- تپهها) منتج شده» واجد
ویژگیهایی است که در سایر شهرهای ایرانی بهندرت ریت میشود. چنین ویژگیهایی نیازمند مدیریت و
برنامهریزی کیفیاتی است که باید نگهداری شده و ارتقاء یابند.
Historic sites are special places with the most valuable cultural heritage of different historical periods
Include. Such places as irreplaceable capital "crystallization of human intellectual investment
They take into account that, in, they are elements of different spatial-key, social-spatial processes
Sewn. Although the importance of such environments has been emphasized for decades
These »many sites, especially in the face of the housing crisis» are being destroyed and consequently losing features
They are historical. Such a process "re-study in order to identify and measure these characteristics
And ensures the continuity of their spatial-physical qualities. In the same context. current article
Considering the historical features of the central context of Sanandaj city, while considering this key question,
What are the historical characteristics of the spatial-physical character of the central texture of Sanandaj? To respond to
This question has been chosen as a historical-interpretive approach that has been created by examining the documents of "observation of the environment"
And its field study (using photos and analytical drawings) of the data collection process
Is. The results indicate that the main structure of the city, which is derived from the concept of city-castles (city-hills) "has
These are features that are rarely seen in other Iranian cities. Such features require management and
Planning is a quality that needs to be maintained and improved.
ملخص الجهاز:
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره ١: A-عناصراصلی وبافت متراکم محلات اصلی شهر سنندج ،براساس نقشه روس هامتعلق به سال ١٨٥٠ میلادی B-ساختاردوبخشی شهرباتوجه به عبوررودخانه دره بیان C-موقعیت عناصراصلی شهربرروی عکس هوایی سازمان نقشه برداری کشوربه تاریخ ١٣٣٥شمسی همچنانکه دربخش زمینۀتاریخی توضیح داده شد،این نحوۀ استقراروساختاربندی ،ناشی از نحوۀ شکل گیری شهرمنتج ازتصمیمی سیاسی بوده که سکونتی ثابت رادرتقابل باسکونت موقت شهر-قلعه هاتحمیل نموده بود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره ٢:مقرقدرت برروی تپه ای واقع درمرکز شهر(مأخذ:سازمان میراث فرهنگی استان کردستان ، (1383 باتوجه به تخریب وسیع سایت قلعه ،به ویژه پس ازپایان حکومت اردلانی هادرسال ١٢٤٦ هجری شمسی ،جزئیات عناصرشکل دهنده ساختارقلعه حکومتی چندان مشخص نبوده ونیازمند بررسی های بیشترباستان شناسی است .
به استنادمشاهدات ریچ (١٨٣٦)،سایت قلعه حکومتی شامل ساختمان های ذیل بوده است :«عمارت خسرویه ،تالاردلگشاباچهارستون درجلوکه در زمان خسروخان اردلان درسال ١١٥٢هجری شمسی احداث شده بود،شاه نشین درموقعیت پشت به تالاروتالاری جدیدوباشکوه بزرگترازتالارقدیمی که والی (امان ا...
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره ٣:نقشه موقعیت میدان والی وعکس های موجودازبدنه شمالی درامتداد مسجدجامع وورودی اصلی قلعه حکومتی (مأخذعکس ها:سازمان میراث فرهنگی ،١٣٨٣.
بنابراین ،مسیراصلی شهر[١١]در راستای قلعه حکومتی (میدان ارگ )درموقعیت شهرمیانی (خواص /خان ها)بوده که ازشمال شرقی شروع وپس ازعبورازدروازه تپوله (شکل شماره ٣)،شهرمیانی ودروازه عبدالعظیم به جنوب شرقی شهر،یعنی جایی که عمارت تابستانی والی اردلان (عمارت خسروآباد)برشیب دامنه کوه های آبیدر واقع شده ،ختم می شود(شکل شماره ٩).
باتوجه به این سازماندهی فضایی وعوامل تأثیرگذاربرشکل گیری شهرمی توان چنین نتیجه گرفت که ساختارکلی شهرو عناصراصلی اش رابنیانگذاران آن ازقبل تعریف (به تصویر صفحه مراجعه شود) نموده اند.