نوروز - مجلة کیهان فرهنگی مقالة

پیش از روزگار یزدگرد سوم این کبیسه سالیانه انجام می‌گرفت بلکه در هر صد و بیست سال یکماه بر دوازده ماه معمولی سال می‌افزودند و طول آن سال به سیصد و نود و پنج روز می‌رسید ولی آن ماه کبیسه را همنام یکی از ماههای دوازده‌گانه سال به ترتیب تغییر دوره‌های کبیسه نامیده و برای اینکه نوبت ماه دیگر از پیش معلوم باشد پنجه اضافی را همواره در آخر ماهی می‌افزودند که آخرین ماه کبیسه با آن همنام شده بود مثلا در پایان روزگار یزدگرد سوم، پنجه در پایان آبان افزوده می‌شد. کبیسه معتضد برای کار خراج و دیوان خلافت مؤثر افتاد ولی مردم ایران اعم از مسلمان و زردشتی از همان تاریخ سیار یزدگردی متداول پیروی کردند تا در سال 375 یزدگردی که تقریبا موافق 395 قمری هجری می‌شد نوروز در اثر انتقال تدریجی موقع خود به نقطه اعتدال ربیعی رسید و دور دوازدهم کبیسه که از نوبت نهم بدین طرف به واسطه زوال حکومت ساسانی متروک مانده بود بطور طبیعی نزدیک بپایان رسید و هنگام آن فرا رسید که پنجه اضافی را از آخر آبان دفعتا به آخر اسفندارمذماه ببرند. «چون آفتاب در سال پانصد پارسی-یا یزدگردی که مطابق با پانصد و بیست و پنج هجری و سال تدوین‌ زیج سنجری است-از نقطه اعتدال ربیعی برآمد اردیبهشت ماه سیار آغاز می‌شد و پنجه را نیز به آخر فروردین ماه سیار انتقال دادند و اول اردیبهشت ماه سیار با آغاز فروردین ماه ثابت برابر گردید.