ارزیابی و پهنه‌بندی خطر قنات‌های متروکه در شهر سبزوار مقالة

مطالعات جغرافیایی مناطق خشک بهار 1396 - شماره 27 التصنيف ج (Ministry of Science/ISC (‎22 صفحة - من 63 إلی 84 )

الکلمات المفتاحية: ریزش قنات متروکه. سبزوار نشست Sabzevar Qanat (aqueduct) subsidence and collapse of Qanats abandoned.

خلاصة:

شهر سبزوار در گذشته‌ای نه‌چندان دور منبع تأمین آب کشاورزی و شرب شهری از قنات‌ها حاصل می‌شده است.. در محدوده شهر سبزوار 12 رشته قنات وجود دارد که از این تعداد 10 رشته در بافت مرکزی شهر قرارگرفته است. در چند دهه اخیر با گسترش شهرنشینی، حفر چاه‌های عمیق جهت تأمین آب شرب و تداوم خشک‌سالی‌ها به‌مرور زمان اکثر این قنات‌ها خشک و بایر شده اند. دردهه 1370 شهر سبزوار با توسعه بی‌رویه شهرنشینی مواجه می‌شود، در این زمان شرکت آب و فاضلاب با ایجاد سیستم شبکه فاضلاب برخی از این قنات‌ها را مسدود و از طرفی برخی از ساکنین از این مجاری قنات‌ها بجای شبکه فاضلاب استفاده کردند. با توجه به عمق قنات‌ها و جنس زمین در برخی از مناطق شهر که غیرقابل نفوذ است، آب در لایه‌های زیرین تجمع یافته و منجر به بالا آمدن سطح آب از 18 متر در دهه 1350 به 4 متر در حال حاضر شده است. در این پژوهش، خطر نشست زمین در شهر سبزوار مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی 50000 :1، موقعیت رشته و میل قنات‌ها شناسایی گردیده است، سپس با استفاده از نقشه‌ طرح جامع شهر سبزوار با مقیاس 1:10000 مصوبه سال 1389 به بررسی کاربری‌های موجود در سطح شهر و انطباق آن با نقشه مسیر قنات‌ها پرداخته و نهایتاً با استفاده از نرم‌افزار ArcGISلایه‌های هر کاربری با یک حریم 15 متر در مسیر قنات‌ها ترسیم و نقشه پهنه‌بندی خطر قنات‌ها تهیه گردیده است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد 85 درصد از بافت مرکزی شهر در معرض خطر ریزش قنات‌ها قرار دارد. در این رابطه، بیشترین کاربری در معرض خطر کاربری مسکونی با 7/54 درصد و سپس کاربری ارتباطی با 25 درصد در مسیر خطر مستقیم نشست قنات‌ها واقع شده‌اند، استفاده از این کاربری‌ها تقریبا 24 ساعته می‌باشد که بر میزان و شدت خطر می‌افزاید.

Introduction Sabzevar city has hot summers with dry and cool climate. Not so long ago, in this city water supply sources for agriculture and drinking were Qanats. Qanats have been one of the oldest and the most economical ways of extraction of ground water in Iran. In Sabzevar city, there are 12 Qanats that extending from north to south ; they called Afzal abad,Haj abbas, Fath abad, haj mulla, Jafar abad, naghabashk, Saleh abad , Sanjar abad, Aghasi,Kolah farangi,Amid abad and Ghasabeh. Eight of these Qanats are located in central and historical texture. Over the past few decades, the expansion of the city and the city, the deep excavations for drinking water and the continuation of droughts over time have left most of these Qanats dry. In 1370s with city physical development and creation new places added to residential texture. In this time Water & Sewage Company by making network of sewage system blocked some of these Qanats and some of the habitants used Qanats channels instead of sewage network system. At the present time, due to the depth of Qanats and gender of land, some areas of the city are impenetrable. So water is accumulated in underling layers and has led to rising water level of 18 meters in 1350s to 4 meters now. This situation is caused urban development and urban planning to be difficult due to population growth and need for modern construction. This issue especially in deep digs and high densities has added the burden of abandoned Qanats beneath the city and subsequently land subsidence and destruction of structures have caused financial and, in some cases, criminal losses. Discussion and Results The study of comprehensive plan map of Sabzevar city and its correspondence with the map of Qanats routes and also drop down and raise the water, show that central parts and worn texture of Sabzevar city includes 186 hectares of the total area of the city had the most subsided, in other words 85 percent of these collapses happened in these textures. The study of GIS layers show the uses of Sabzevar city from total urban usage are at the risk of subsidence & landslide of the Qanats .54/7 percent is related to residential uses in low, medium and high densities that are located in the direct danger of the subsidence of the Qanats, also the urban transport network, which has a large part of the citychr('39')s surface after residential use, is located in the direct danger of falling and collapsed earth. Studies show that 25 percent of the communication network is constructed along or adjacent to the longitudinal route of the citychr('39')s Qanats. The daily commuting of vehicles, especially during daytime, on loose and unstable sediments, exacerbates the risk of collapse. Given the fact that the use of these applications is approximately 24 hours, this problem adds up to the severity of the risk. Conclusions In general, it should be concluded that in the zoning of the risk of land subsidence, there are other factors such as type of building materials, construction principles, building strength, building height, building density, residential land cover, Water stagnation is effective in reducing the risk of land subsidence. In this regard, it is necessary to establish technical and legal regulations to encourage the owners of buildings constructed on Qanats to identify and control the danger and also determination and assignment of the various stages of construction of new buildings and facilities (authorized) in zones with the probability of the existence of Qanats. Also, identifying the blocked routes of the Qanats and trying to reopen the natural drainage route is one of the most important tasks of Sabzevar municipality managers.

ملخص الجهاز:

برای این منظور، با استفاده از نقشه های توپوگرافی ٥٠٠٠٠ :١، موقعیت رشته و میل قنات ها شناسایی گردیده است ، سپس با استفاده از نقشه طرح جامع شهر سبزوار با مقیاس ١:١٠٠٠٠ مصوبه سال ١٣٨٩ به بررسی کاربریهای موجود در سطح شهر و انطباق آن با نقشه مسیر قنات ها پرداخته و نهایتا با استفاده از نرم افزار ArcGIS لایه های هر کاربری با یک حریم ١٥ متر در مسیر قنات ها ترسیم و نقشه پهنه بندی خطر قنات ها تهیه گردیده است . تمام این مسائل مشکلات عدیده ای را برای ساکنین شهر جهت دفع فاضلاب های خود به وجود آورده بود که میتوان تمام این مسائل را ناشی از سازندهای خاص زمین شناسی سبزوار دانست که عمدتا سازندهایی از جنس رس ، سیلت و یک بافت مارنی محکم است که قابلیت نفوذ آب را کاهش میدهد، اما این تنها مسئله مشکل ساز برای مردم نبود، بلکه فقدان عامل دیگری به نام شبکه سراسری (اگو) که دفع فاضلاب های شهری را بر عهده دارد نیز مزید براین علت شده بود. در حال حاضر وجود ١٢ رشته قنات قدیمی و لایروبی نشده در مناطق مختلف شهر سبزوار و وجود یک سفره آب زیرزمینی در محدوده بافت قدیمی شهر و تهدید بناهای مسکونی و تاریخی موجود در این مناطق و نشست های ناشی از آن یک مشکل حاد مدیریت شهری سبزوار میباشد که ضرورت توجه به آن از اساسیترین مسائل است (مصاحبه دکتر طالبی، شهردار سبزوار، ٢ .

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول