خلاصة:
از بنمایههای اصلی تفکر عصر مدرن مفهوم آزادی است. اگرچه رویکرد یکسانی میان اندیشمندان مدرن در این زمینه وجود ندارد، اما جملگی در تأثیرپذیری از لیبرالیسم کلاسیک بهخصوص با نگاه جان استوارت میل وحدت، نظر دارند. میل از متفکران بنیانگذار لیبرالیسم مدرن است که بر مبنای فایدهگرایی، قائل به آزادی مطلق فرد است. اندیشه او از مبانی عصر جدید مانند: سوبجکتیویسم، پلورالیسم، سکولاریسم، اومانیسم تغذیه میکند. این مبانی با رویکرد الهیاتی عصر مدرن به پیامدهایی همچون سنتستیزی، انسانمحوری و... میانجامد. براساس مبانی دین اسلام اندیشه میل و مبانی فکری او با چالشهای جدی مواجه است. میل، خود آزادی را هدف میداند که این نوع نگاه ضد قوانین حیات و تنزلدهنده اخلاق والای انسانی است و باعث نوعی فساد و پوچی در جامعه و فرد است. در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی ابتدا به طرح اندیشه میل و در ادامه به روش تحلیلی انتقادی به نقد نظریه او براساس منظومه فکری استاد محمدتقی جعفری میپردازیم.
One of the main foundations of modern thought is the concept of freedom. Although there is no common approach among modern thinkers in this regard, they all agree on the influence of classical liberalism, especially in the view of John Stuart Mill. Mill is one of the founding thinkers of modern liberalism, which, on the basis of utilitarianism, believes in the absolute freedom of the individual. His thought relies on the foundations of the modern age, such as subjectivism, pluralism, secularism, and humanism. These principles, with the theological approach of the modern age, lead to consequences such as anti-traditionalism, humanism, and so on. According to the principles of Islam, the idea of Mill and his intellectual foundations face serious challenges. He aims at freedom itself, which is a kind of view against the laws of life and degrades human transcendent morality and causes a kind of corruption and emptiness in society and the individual. In this research, with the descriptive-analytical method, first we propose the idea of Mill and then with the critical analytical method we critique his theory based on the intellectual system of Professor Mohammad Taqi Jafari.
ملخص الجهاز:
(ميل، 1385: 51 ـ 25) ميل معتقد است اگر افراد جامعه آزاد باشند که ترتيب زندگي خود را به هر نحوي که دلشان ميخواهد بدهند و در همان حال از آنها بخواهيم که ذوق و سليقه انفرادي همديگر را تحمل کنند (البته نه اجبار همديگر به زندگي مطابق ميل ديگران) در آن صورت براي ساختن دنيایي همکاري کردهايم که زندگي بشر در آن با سود و سعادت حقيقي توأم است.
(ميل، 1385: 55 ـ 51؛ گري، 1385: 115؛ صناعي، 1378: 251) تفاسير آزادي از نگاه ميل ابهامي که در اصل آزادي، به ظاهر دردسرآفرين است، ابهام در دو تفسير متفاوت از اين اصل است: تفسير نخست، تفسيري که آزادي را اصلي ميداند که مجوّز محدود ساختن آزادي را فقط براي پيشگيري از رفتار صدمه زننده ميدهد.
زیرا او قائل است که فرد بايد مستقل باشد، و حق تنظيم اعمال و رفتار شخصي خود را دارد و همه چيز براي اوست و در اين راه بايد آزادي تام داشته باشد.
بهطوري که ميتوان گفت: يکي از اين آثار آزادي مطلق از نگاه ميل، محوريت دانستن انسان و خواستههايش يا همان انسانمحوري است.
(همو، 1392 الف: 319 ـ 93) بنابراين علامه قائل به آن انسانمحوري است که در حيات معقول مطرح ميشود و تمدن و فرهنگ در خدمت اين حيات معقول انسان هستند و انساني که در اين حيات معقول قرار دارد محور همه تکاپوها و ارزشهاست.
(همو، 1392 الف: 319 ـ 93) بنابراين علامه قائل به آن انسانمحوري است که در حيات معقول مطرح ميشود و تمدن و فرهنگ در خدمت اين حيات معقول انسان هستند و انساني که در اين حيات معقول قرار دارد محور همه تکاپوها و ارزشهاست.