خلاصة:
بررسی منظومههای طبی بیانگر آن است که سُرایش این قبیل منظومهها، از قرن چهارم هجری به این سو آغاز شده است؛ قدیمیترین متن شناختهشده در این نوع، دانشنامۀ حکیم میسری (نوشتهشده 370ق) است؛ از آن زمان تاکنون، رسالههای منظوم گوناگونی بهصورت مفصل یا موجز، در طب سروده شده است که جز تعدادی اندک، بسیاری از آنها، هنوز بهصورت نسخ خطی در کتابخانههای مختلف ایران، پاکستان، ترکیه، هندوستان، کشورهای اروپایی، آمریکا و... پراکنده است. از منظر سبکشناسی، منظومههای طبی بهسبب روانی مطالب نسبت به نثر، از آنجا که بهتر به خاطر سپرده میشدند، در نزد دانشجویان طب در قرون گذشته، خواستار فراوان داشتند؛ این مزیت، هرچند در سطوح ابتدایی و میانی آموزش طب، کارآمد بود، بهعلت ایجاز فراوان مطالب و التزام سراینده به بُحور و اوزان عروضی، و رعایت قوافی و هنجارهای نظم فارسی، در سطوح تخصصی و عالیتر آموزش پزشکی، چندان راهگشا و کاربردی نبوده است. در مقالۀ حاضر، یکی از منظومههای مختصر و بسیار مهم در طب فارسی (محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی) از منظر محتوا و سبک معرفی شده است؛ اگرچه در مقدمۀ متن حاضر، از گفتوگوی انوشیروان و ارسطو در مسائل طبی سخن به میان آمده است، این سخن، از حد اشتهار انوشیروان و روزگار وی به دانشگستری و علمدوستی، فراتر نمیرود و محتوای رساله به هیچ عنوان، از آثار پیش از اسلام نمیتواند بود. سرایندۀ این منظومه و زمان دقیق سُرایش آن مشخص نیست، اما بنا به پارهای شواهد و قراین سبکی، میتوان آن را از آثار حوالی قرون هفتم تا نهم هجری محسوب کرد. تاریخ کتابت منظومۀ طبی حاضر، سال 1241ق، همروزگار با عصر پادشاهی «فتحعلیشاه قاجار» (1212ـ1250ق) است.
ملخص الجهاز:
معرفی و تحلیل سبکی نسخۀ خطی طب منظوم موسوم به «پرسش های کَسْری از ارسطو در طب » 1 2 دکتر یحیی نورالدینی اقدم استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور چکیده بررسی منظومه های طبی بیانگر آن است که سُرایش ایـن قبیـل منظومـه هـا، از قـرن چهـارم هجری به این سو آغاز شده است ؛ قدیمیترین متن شناخته شده در این نوع ، دانشنامۀ حکیم میسری (نوشته شده ٣٧٠ق ) است ؛ از آن زمان تاکنون ، رساله های منظوم گوناگونی به صورت مفصل یا موجز، در طب سروده شده است که جز تعدادی انـدک، بسـیاری از آن هـا، هنـوز به صورت نسخ خطی در کتابخانه های مختلف ایران ، پاکستان ، ترکیه ، هندوستان ، کشـورهای اروپایی، آمریکا و...
در مقالۀ حاضر، یکی از منظومه های مختصر و بسیار مهم در طـب فارسـی (محفـوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی) از منظر محتوا و سبک معرفی شده است ؛ اگرچه در مقدمۀ متن حاضر، از گفت وگوی انوشیروان و ارسطو در مسائل طبی سخن به میان آمده است ، این سخن ، از حد اشتهار انوشیروان و روزگار وی به دانش گستری و علم دوستی، فراتر نمـیرود و محتوای رساله به هیچ عنوان ، از آثار پیش از اسلام نمیتواند بود.
دربارٔە منظومه های طبی، به عنوان بخشی از میراث مکتوب طب دورٔە اسلامی، جز برخـی کوشش های محدود اعم از تصحیح دانشنامۀ میسری (١٣٦٦) و جامع الفواید یوسفی هـرَوی (کریمی و عمارتکار، ١٣٩٤؛ کریمی، ١٣٩٥) تحقیق مفصل و جامعی صورت نگرفته است و هنوز بسیاری نسخه های طبی منظوم هسـتند کـه تصـحیح نشـده و در مخـازن کتابخانـه هـا نگهداری میشوند؛ از آن جمله است : ـ منظومۀ علاج الأمراض اثر یوسـف بـن محمـد هـروی، سـرودٔە ٩١٤ق ؛ نسـخی از آن محفوظ در کتابخانۀ دانشگاه تهران و کتابخانۀ حاجی ایزدی همدان است .