خلاصة:
عوامل ژئوپلیتیکی شامل کلیه عواملی است که در چارچوب جغرافیا، سیاست و قدرت بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای نظامی- امنیتی تأثیرگذار باشند. بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده عوامل ژئوپلیتیکی به 8 دسته (طبیعی، انسانی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی داخلی، سیاسی خارجی نظامی و علم و فناوری) تقسیم می‌گردند. این مقاله فقط نقش عوامل ژئوپلیتیکی نظامی را بررسی می‌نماید. این پژوهش به روش زمینه‌ای موردی انجام گردیده و از نوع توسعه‌ای- کاربردی می‌باشد، روش جمع‌آوری اطلاعات میدانی و کتابخانه‌ای بوده و با استفاده از روش‌های تحلیل خبرگی، تحلیل‌شده است. جامعه نمونه 73 نفر است. یافته‌ها هدف از آن دستیابی به نقش عوامل ژئوپلیتیکی نظامی در قالب قوت، ضعف، فرصت و تهدید بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران از مبدأ سرزمینی کشور عراق می‌باشد. در شرایط کنونی کشور عراق تهدید یا دشمن جمهوری اسلامی ایران نیست، دشمن اصلی آمریکا و تکفیری‌ها می‌باشند که با استفاده از فضا و جغرافیای عراق، جمهوری اسلامی ایران را تهدید می‌کنند. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که 21 عامل ژئوپلیتیکی نظامی در قالب بسترهای قوت زا، فرصت‌آفرین، ضعف ساز و تهدید زا بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران مؤثر می‌باشند. پس از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها مشخص گردید که تعداد 4 عامل آن نقش‌آفرین نیستند؛ اما مؤثر هستند و 3 عامل هم‌زمان دارای 2 نقش می‌باشند.
Geopolitical factors have impact on Islamic Republic of Iran’s defense strategy including all factors in the framework of geography, politics and power. Based on literature, geopolitical factors are consisted of six categories namely natural, human and cultural, economic, political, military and scientific and technological. This paper only focuses on the military factor. The research was carried out as a type of applied developmental one based on field case study methodology. Data collection was through fieldwork and deskwork with a sample size of 73 which were analyzed using expert analysis methods. The aim of this research is achieving the role of military geopolitical factors in defense and security strategy of Islamic Republic of Iran originated from Iraq. Iraq is not a threat for Iran presently. The main enemies are USA and Takfiri terrorist groups who threaten Iran using the space and geography of Iraq. The conclusions imply that 21 military geopolitical factors have impact on Iran’s defense strategy in the framework of strengthening, weakening, opportunistic and threatening context. Data analysis shows that 4 factors have role but are not effective, 3 factors have both features simultaneously. After calculation of strategic positioning it was concluded that Islamic Republic of Iran is in the mild aggressive position. Using the opportunities and strengths the weaknesses and threats can be overcame.
ملخص الجهاز:
مسئله اصلي تحقيق عبارت است از: تعيين نقش عوامل ژئـوپليتيکي نظـامي در قالـب ، قـوت هـا، ضعف ها، فرصت ها و تهديدها مؤثر بر راهبرد دفاعي جمهوري اسلامي ايـران در مقابـل تهديـدات آمريکا و تکفيريها از مبدأ سرزميني عراق ميباشد.
اهداف تحقيق عبارت اند از: الف - شناسايي قوت ها، ضعف هاي عوامل ژئوپليتيکي نظـامي مـؤثر بـر راهبـرد دفـاعي جمهـوري اسلامي ايران در مقابل تهديدات آمريکا و تکفيريها از مبدأ سرزميني عراق .
اين رساله جمهوري اسلامي ايران را نسبت به عراق ٦ عامل ژئوپليتيکي (طبيعي، انساني، اقتصادي، سياسي داخلي، سياسي بين المللي و نظامي) را در ٣٦ نقش (قوت ، ضعف ، فرصت و تهديد) موردبررسي قرار داده است .
(رشيد،٢٨٠:١٣٨٦) ب - رساله دکتري: عوامل مؤثر ژئوپليتيکي بر راهبرد دفاعي- امنيتي جمهوري اسلامي ايران در مقابل تهديدها از مبدأ سرزميني عراق در دانشگاه عالي دفاع ملي انجام شده که نتيجه تحقيق : تعداد ٧٦ عامل ژئوپليتيکي در قالب قوت ، ضعف ، فرصت و تهديد بر راهبرد دفاعي نقش آفريني کردند و درنهايت موقعيت راهبردي جمهوري اسلامي ايران در وضعيت تهاجم قرارگرفته است .
نتايج تحقيق حکايت از آن دارد که ١٣ عامل ژئوپليتيکي طبيعي در قالب بسترهاي قوت زا، فرصت آفرين ، ضعف ساز و تهديد زا داراي نقش مؤثري بر راهبرد دفاعي- امنيتي جمهوري اسلامي ايران هستند.
(
, 
, 
)
