خلاصة:
از سال 1387 و به بهانه فعالیتهای صلح آمیز هستهای ایران، تحریمهای بی سابقهای علیه کشور اعمال گردید که اثرات قابل توجهی در اقتصاد کشور برجای گذاشت. هدف از مطالعه حاضر بررسی اثر تحریمهای هستهای بر روابط، ترکیب کالاها، شرکا و تراز تجاری بخش کشاورزی ایران است. برای این منظور از روش توصیفی-تحلیلی و تحلیل دادههای سری زمانی تجاری ایران استفاده شد. در این تحلیل چهار دوره پیش از تحریم (1386-1378)، دوره شروع و اعمال تحریم (1390-1387)، دوره تشدید تحریم (1393-1391) و دوره پساتحریم و پسا برجام (1395-1394) مورد بررسی قرار گرفت. دادههای این مطالعه از گمرک جمهوری اسلامی ایران جمعآوری شد. نتایج مطالعه نشان میدهد تحریمها بر صادرات کشاورزی اثر مثبت داشته ولی شرکای تجاری کشور را تغییر داده است. همچنین تحریمها برخلاف انتظار منجر به کاهش واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی نشده است، اما روابط تجاری، مبادی وارداتی و شرکای تجاری را تغییر داده و در عین حال ترکیب کالاهای وارداتی تغییر نکرده است. همچنین بعد از شروع تحریمها، تراز تجاری بخش کشاورزی رو به بهبود بوده است. براساس نتایج این مطالعه و تجربیات دوران پیش و پس از تحریم میتوان یک نقشه تجاری برای آینده در مواجهه با تحریمها و با رویکرد اقتصاد مقاومتی تدوین نمود.
ملخص الجهاز:
اگرچه تجارت مواد غذايي و دارو، مشمول تحريم هاي بين المللي نيست ، انتظار بر اين است با توجه به موانع به وجود آمده در انتقال پول، کشتيراني، بيمه و ساير هزينه هاي جانبي ناشي از تحريم ، صادرات محصولات کشاورزي تحت تأثير قرار گيرد، اما دادههاي گمرک جمهوري اسلامي نشان ميدهد، صادرات کشاورزي ايران افزايش يافته است .
با تعليق تحريم هاي هسته اي و برطرف شدن نگرانيهاي مربوط به تامين مواد غذايي ضروري و همچنين افزايش توليد داخلي محصولات کشاورزي (نمودار(٤))، ميزان واردات اين محصولات نيز کاهش يافته است .
جدول(٤)- سهم و رتبه مناطق و کشورهاي طرف تجاري ايران در واردات گندم پيش و پس از تحريم (به تصویر صفحه رجوع شود) مأخذ: گمرک جمهوري اسلامي و محاسبات تحقيق تعداد طرف تجاري ايران از ١٩ کشور قبل از گسترش تحريم هاي هسته اي (١٣٨٦-١٣٧٨) به ٢٣ کشور در دوره گسترش تحريم (١٣٩٠-١٣٨٧) و ٢٢ کشور در دوره تشديد تحريم (١٣٩١- ١٣٩٣) افزايش يافته است .
جدول(٥)- سهم و رتبه مناطق و کشورهاي طرف تجاري ايران در واردات ذرت پيش و پس از تحريم (به تصویر صفحه رجوع شود) مأخذ: گمرک جمهوري اسلامي و محاسبات تحقيق در خصوص محصول ذرت تعداد کشورهاي طرف تجاري پيش و پس از تحريم چندان تغييري نکرده است ، اما سهم تجاري کشورهاي نزديکتر افزايش يافته است ، به طوريکه سهم ٥ درصدي کشورهاي منطقه قبل از تحريم ، به ٣٤/٧ درصد در زمان تحريم و ٢٢ درصد در دوره تشديد تحريم ها رسيد و مجددا با تعليق تحريم ها، سهم کشورهاي منطقه کاهش قابل توجه داشته است .