ملخص الجهاز:
"به همان نسبت اگر به نوع ارایهی موسیقی این دو برادر دقت کنیم فرق اساسیای هوید است و به قول حافظ: متاع کفر و دین بیمشتری نیست گروهی این،گروهی آن پسندند این ار هم بگویم که صرف انیکه موسیقیدان پایبند به آداب شریعت باشد البته بدون ریا و تظاهر و کاسبکاری و یا نان خوردن مرسوم در این زمانه،اگر یک اعتقاد راسخ داشته باشد بسیار پسندیده است؛ولی در مرحلهی اول باید موسیقیدان باشد،یعنی این آدم به شرط تسلط کامل عملی و علمی به موسیقی و وقوف به آن میتواند با داشتن یک اخلاق پاک پیش برود و به این ترتیب روان جامعه را هم تزکیه و مهذب کند؛چیزی که در فرهنگهای شرقی به وپژه ایرانیان فوق العاده مهم است.
داستانهای زیادی که در مورد تقید مذهبی موسیقیدانهای دورهی قاجار گفته میشود همه صحیح هستند چرا که در همین دورهی معاصر، موسیقیدانان مقامی فعلی در نواحی مختلف ایران که در یک فاصلهی تاریخی،دقیقا در تداوم سنت موسیقی شهری دورهی قاجار به سر میبرند؛یعنی در فضای هفتاد الی صد سال پیش زیست میکنند،میبینیم که اعتقاد مذهبی در موسیقیدانهای مقامی و بومی ما که وارث فرهنگ و تمدن موسیقی مقامی هستند خیلی بالاست و هیچگونه تضادی با اصل موسیقی و اعتقاد دینی این افراد ندارد.
بعضیها کاملا بیدین بودند که حرفی از آنها نداریم ولی بسیار از آنهایی که با اینها متفاوت بودند ظواهر و آداب ظاهری شریعت را انجام نمیدادند ولی فوق العاده مقید بودند مثل«مرحوم استاد فقید ابو الحسن خان صبا»که به ذکر و دعا دلبند بود و شبهای احیاء و اعیاد مذهبی در خانقاه صفی علیشاه که نزدیک منزلش در خیابان ظهیر الاسلام تهران بود حضور پیدا میکرد و برای خاندان ابا عبد الله الحسین(ع)هنگامی که دسته جات را در خیابان میدید اشک میریخت."