پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی نابودی قنات ها در بخش باخرز شهرستان تایباد مقالة

بدون آب حیات وجود ندارد و هر نوع فعالیت بشری وابسته به آن‌ است.این وابستگی به خصوص در منطقه‌ی کمربند خشک جهان که‌ کشور ما نیز در آن قرار دارد،به وضوح متجلی است و از این‌رو،تردیدی‌ نیست که آینده‌ی سیاسی،اقتصادی،بهداشتی و فرهنگی مملکت شدیدا تحت تأثیر منابع آب و نحوه‌ی بهره‌برداری از آن‌ها شکل خواهد گرفت. نیاز به آب در قسمت‌های گوناگون تولیدی و مصرفی کشور مرتبا در حال‌ افزایش است و این در شرایطی است که منابع آب ما در محدودیتی نسبی‌ قرار دارند.بدین لحاظ ضروری است توازنی بین منابع آب موجود و میزان مصرف آن در بخش‌های گوناگون به وجود آید.دستیابی به این‌ توازن تنها از طریق مطالعه و تحقیق در ویژگی‌های منابع فعلی،نحوه‌ی‌ بهره‌برداری از آن‌ها،امکان توسعه‌ی این منابع،و یافتن منابع دیگر ممکن‌ خواهد بود.توازنی که مدت‌های مدیدی توسط پیشینیان ما از طریق حفر قنات و استفاده‌ی بهینه از این منابع همیشگی،برقرار بوده و در واقع، معنای واقعی توسعه‌ی پایدار است.می‌توان گفت که قنات ازجمله‌ پدیده‌های جغرافیایی است که رابطه متقابل انسان و محیط را به بهترین‌ وجه ممکن به تصویر می‌کشد.پدیده‌ای که بدون تخریب بنیان‌های اصلی‌ محیط،کارکردهای متفاوتی در زمینه‌های اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی‌ و زیست محیطی برای انسان ساکن نواحی خشک و نیمه‌خشک به همراه‌ داشته است.این مقاله در نظر دارد تأثیرات زیست محیطی،اقتصادی و اجتماعی حذف و نابودی قنات را با استفاده از روش‌های توصیفی و تحلیلی مبتنی بر داده‌ها،اسناد کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی در بخش‌ باخرز شهرستان تایباد مورد بررسی و تحقیق قرار دهد.

"این مقاله در نظر دارد تأثیرات زیست محیطی،اقتصادی و اجتماعی حذف و نابودی قنات را با استفاده از روش‌های توصیفی و تحلیلی مبتنی بر داده‌ها،اسناد کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی در بخش‌ باخرز شهرستان تایباد مورد بررسی و تحقیق قرار دهد. حفر بی‌رویه‌ی چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و برداشت بیش از حد مجاز از آن‌ها(به ویژه برای جایگزینی آب رودخانه و بالا بردن سطح تولیدات کشاورزی و محصولاتی که نیاز به‌ آب زیادی هم دارند)،موجب شده است،سطح آب‌ زیرزمینی به شدت پائین برود. با توجه به شرایط فوق و ایجاد شبکه‌ی آبیاری مدرن، یعنی محدود شدن منابع تغذیه‌ی آب‌های زیرزمینی از یک‌ طرف،و برداشت بی‌رویه و غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی‌ بر اثر حفر بی‌رویه‌ی چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق از طرف‌ دیگر،آب قنات‌ها رو به کاهش گذاشته است و تعداد کثیری از آن‌ها به کلی خشک شده‌اند. حذف قنات‌ها و ورود روش‌های نوین تأمین آب‌ کشاورزی و شرب منطقه‌ی باخرز با وسعتی قریب به دو هزار کیلومتر مربع که تا قبل از اصلاحت ارضی تمامی آب مورد نیاز خود را از زهکش اصلی منطقه و قنات تأمین می‌کرد، هم‌اکنون شدیدا به چاه و موتورها وابسته شده است. اثرات اقتصادی و اجتماعی نابودی قنات‌ها بدون شک،حفر چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق ممکن است در کوتاه‌مدت‌ بتواند آب بیش‌تری را با هزینه‌ی کم‌تر در اختیار کشاورزان قرار دهد،اما این‌ روش بهره‌گیری از آب نمی‌تواند برای همیشه ادامه داشته باشد. به همین دلیل،بر مسؤولان و مردم است که تا حد امکان،بر حفظ و نگهداری شیوه‌های‌ پایدار دستیابی به منابع آب و به خصوص قنات‌ها بکوشند و در ضمن،راهکارهای بهره‌گیری بهتر و بیش‌تر از آب‌های‌ موجود را مورد استفاده قرار دهند."