خلاصة:
یکی از بنیادی ترین موفقیتهای بشر در پیشبرد علوم و فناوری، نظم بخشیدن و قانونمند کردن داده ها و اطلاعات به دست آمده توسط سایر محققین در زمینه های مختلف علوم است. در این میان علم جغرافیا نیز از جمله دانش های مورد توجه بشر به دلایل گوناگون بوده و از سده های نخستین هزاره ی اول پیش از میلاد تا به امروز در پیشبرد آنکوششِ بسیارشده است. در این خصوص، پیشرفت علم ستاره شناسی و ریاضیات تأثیر به سزایی در پیشرفت علم جغرافیا داشته و دانشمندان یونانی با استفاده از این علوم موفق به اندازه گیری شعاع زمین و به تبع آن مساحت کره ی زمین شدند. ابوریحان بیرونی، در سده ی چهارم هجری قمری، توانست با تکیه بر دانش خود در زمینه ی مثلثات کروی، تحول بزرگی را در اندازه گیری شعاع زمین ایجاد نماید. دانشمندان یونانی پس از اندازه گیری محورهای طولی و عرضی زمین، براساس طول روز و زاویه ی تابش نور خورشید، اقلیم های (آب و هوای) مختلف کره ی زمین را مشخص نمودند. دانشمندان ایرانی نیز با استفاده از همین فرمول، هفت ناحیه ی مشخص آب و هوایی را در مدارهای مشخصات جغرافیایی تعیین نمودند که به "هفت اقلیم" شهرت دارد. در این مقاله، ابتدا سیر تکوینی نظریه های متفاوت در باره ی شکل ظاهری کره ی زمین در سه مدل مختلف "زمین مسطح- مدل زمین محور"، "زمین کروی- مدل زمین محور" و زمین کروی- مدل خورشید محور" معرفی می شود. سپس به مفهوم "هفت اقلیم" در متون جغرافیا نویسان قدیم پرداخته و به تطبیق نظری آن با آنچه که علوم و فنون جدید و تصاویر ماهواره ای به ما می دهد می پردازیم.
ملخص الجهاز:
در اين ميان علم جغرافيا نيز از جمله دانش هاي مورد توجه بشر به دلايل گوناگون بوده و از سده هاي نخستين هزاره ي اول پيش از ميلاد تا به امروز در پيشبرد آن کوشش بسيار شده است .
اختلاف در ساعات روز و شب در نقاط مختلف زمين و اختلاف شرايط آب و هوايي در مکان هاي مختلف از ديگر موضوعاتي بود که دانشمندان با ابداع طول و عرض جغرافيايي به آن پاسخ دادند و پس از آن به تعريف اقليم هاي چندگانه ، که در متون کهن ايراني به نام "هفت اقليم " شهرت دارد، پرداختند.
براي رسيدن به آن ابتدا بايستي سير تکاملي نظريات ارئه شده در باره ي شکل و وضعييت کره ي زمين را بازگو کرد تا به تعريف هفت ناحيه ي جغرافيايي، که در متون کهن فارسي همچون "التفهيم ، لاوايل به صناعه التنجيم " و يا "حدود العالم من المشرق الي المغرب " از آن به نام "هفت اقليم " ياد شده است ، بپردازيم .
"آناکسيماندر" در کتاب خود به نام "طبيعت "، به گرد بودن زمين اعتراف کرده و در جاي ديگري از کتاب خود، گمانه زني هاي ديگري درباره ي شکل زمين و کيهاني هفت لايه ميکند که در اوستا و نوشته هاي فارسي ميانه نيز به آن اشاره شده است .
26 نتيجه گيري: بيش از دو هزار و پانصد سال است که اخترشناسان و رياضيدانان در مناطق مختلف جهان به مطالعه ي شکل ظاهري سياره ي زمين پرداخته و بر اساس علوم مختلف رياضيات و ادغام آن با دانش ستاره شناسي نظريه هاي گوناگوني را ارئه داده اند.