خلاصة:
مفهوم حقوق بشر در همۀ فرهنگ‌ها مورد احترام بوده و قوانین متعددی در این باره وضع شده است و لزوماً منحصر به دوران معاصر نیست. به این اعتبار که ادبیات، جلوه‌گاه فرهنگ منعکس در بطن و متن جامعه است، بازتاب مصداق‌های حقوق بشر در آن دیده می‌شود. در گسترۀ ادبیات فارسی، حافظ در آیینۀ دیوان غزلیات، ضمن پرداختن به مسائل غنایی، عاشقانه، عرفانی و ... از موضوعات حقوق بشری هم سخن گفته است. او در ابیات مختلف، بارها به کاستی‌های حقوق انسان‌ها اعتراض کرده و مخاطبان خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به رعایت مبانی آن فراخوانده است. حافظ برای تحقق این هدف نوآوری‌هایی انجام داده که پرورش شخصیت رند از آن جمله است. در این پژوهش با استناد به منابع کتاب‌خانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی، چیستی مفاهیم «کرامت انسانی»، «عدالت اجتماعی» و «آزادی» در غزلیات حافظ (با رویکرد به کنش‌های رند) و اعلامیۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که رندآفرینی حافظ در دیوان غزلیات، تلاشی انتقادی و اعتراضی برای برجسته کردن محرومیت‌های مرتبط با حقوق بشر در جامعۀ ایرانی و افزودن بر گسترۀ شناخت و بینش مردم تحت ستم بوده است. همچنین، از این طریق، دوگانۀ «خودی/ بیگانه» در کلیت ساختار سیاسی جامعۀ ایرانی تشریح و برجسته‌سازی شده است. دیگر آنکه، مفاهیم بنیادی ذکرشده در اعلامیۀ حقوق بشر، منحصراً ریشه در دنیای معاصر ندارد و فرازمانی و فراتر از جغرافیایی مشخص است.
The concept of Human Rights is respected in all cultures and numerous laws have been enacted in this regard, and it is not necessarily limited to the contemporary era. As literature is a manifestation of culture reflected in the context of society, it reflects examples of human rights. In the field of Persian literature, Hafez in the mirror of the Divan of Ghazals, while dealing with lyrical, romantic, mystical and ... issues, has also spoken about Human Rights issues. In various verses, he has repeatedly objected to the shortcomings of Human Rights and called on his audience to directly and indirectly adhere to its principles. To achieve this goal, Hafez has made innovations, including the development of Rend's personality. In this study, citing library sources and descriptive-analytical method, the concepts of "Human dignity", "social justice" and "freedom" in Hafez's sonnets (with an approach to Rand actions) and the UN Declaration of Human Rights have been explored. . The results of the research show that Hafez's creation in the Divan of Ghazals was a critical and protest attempt to highlight the deprivations related to Human Rights in Iranian society and to increase the scope of knowledge and insight of the oppressed people. Also, in this way, the "insider / foreigner" dichotomy in the whole political structure of Iranian society is described. Another is that The concepts mentioned in the Universal Declaration of Human Rights have no roots exclusively in the contemporary world and go beyond time and geographical boundaries.
ملخص الجهاز:
نگاهي به چيستي مفاهيم «کرامت انساني»، «عدالت اجتماعي» و «آزادي » در غزليات حافظ و اعلاميۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد عزت خليقي ١،سعيد روزبهاني ٢، امير احمدي 3 تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٥/٨، تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٦/٣٠ صص ( ١٣٠-١٠٧) چکيده مفهوم حقوق بشر در همۀ فرهنگ ها مورد احترام بوده و قوانين متعددي در اين باره وضع شده است و لزوما منحصر به دوران معاصر نيست .
در اين پژوهش با استناد به منابع کتاب خانه اي و روش توصيفي- تحليلي، چيستي مفاهيم «کرامت انساني»، «عدالت اجتماعي» و «آزادي» در غزليات حافظ (با رويکرد به کنش هاي رند) و اعلاميۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد کاويده شده است .
در بخش اصلي اين پژوهش ، رويکرد حافظ به مفاهيم کرامت انساني، عدالت اجتماعي و آزادي با تکيه بر شخصيت رند بررسي و مصداق هاي مشابه اين نگرش در اعلاميۀ حقوق بشر کاويده شده است .
رندي که حافظ از آن سخن ميگويد، انساني دردمند و دغدغه محور است و براي حرمت بخشيدن به نوع بشر ميکوشد: اقتدا بر عاشقان کن گر دليلت هست درد ور نداري درد، گرد مذهب رندان مگرد (حافظ شيرازي، ١٣٨٩: ١٠٦) همان طور که خرد جمعي دردوران معاصر سعي کرده اند با اشاره به حقوق اساسي نوع بشر، اقدامات عمل گرايانۀ بسياري براي رشد شخصيت آدمي انجام دهند، حافظ نيز با استفاده از شخصيت رند در موقعيت هاي گوناگون ، تلاشي درخور تأمل براي احقاق حقوق تضييع شدة مردم در دوران زمامداري امير مبارزالدين انجام داده است .
(
, 
, 
)
